ဝိပသနာ
ဝိပသနာတရားအားထုတ္မယ္ဆိုရင္ပါဝင္ျဖည့္ဆည္းရမည့္အဂၤါရပ္မ်ားကိုေဖာ္ျပေပးမယ္ေနာ္
ေဗာဓိပပကိၡယ(၃၇)ပါးး
ေဗာဓိပကိၡယဟူသည္ ေဗာဓိဥာဏ္ရဘို့ရန္
အေထာက္အပ့ံျဖစ္သဘ္။အရိယာမဂ္၏ အေထာက္
အပ့ံျဖစ္သည္။တရားက်င့္ေသာ ေယာဂီ၏ တရား
က်င့္ရာ၌ အားျပုရမည့္ အခ်က္အလက္မ်ားျဖစ္သည္
ထိုေဗာဓိပကၡိယတရား(၃၇)ပါးတို့သည္. ,.
၁။သတိပ႒ါန္( ၄ )ပါးး သတိျပုရာေလးပါး
၂။သမၼပၸဓာန္(၄)ပါးး ဝီရိယအားထုပ္မွု
၃။ဣေျႏၵ(၅)ပါးး သဒါၵ ဝီရိယ သတိ သမာဓိ ပညာ
၄။ဗိုလ္(၅)ပါးး သဒါၵ ဝီရိယ သတိ သမာဓိ ပညာ
၅။ဣဒၶိပါၸဒ္(၄)ပါးး ဆႏၵ စိတၱ ဝရီယ ဝီမံသ
၆။ေဗာဇၩင္(၇)ပါးး ဓမၼဝိစယ သတိ သမာဓိ ဝီရိယ
ပီတိ ပသဒိၶ ဥေပကာၡ
၇။။မဂၢင္(၈)ပါးးး သမၼာဒိ႒ိ သမၼာသကၤပ သမၼာဝါစာ
သမၼာကမၼႏၱ သမၼာအာဇီဝ
သမၼာဝါယမ သမၼာသတိ
သမၼာသမာဓိ
ေပါင္း(၃၇)ပါး တို့ျဖစ္ျကပါတယ
သတိပ႒ါန္(၄)ပါးးအေျကာင္းေလးရွင္းျပေပးမယ္ေနာ္
၁။ကာယာနုပႆ နာသတိပဌာန္
႐ုပ္အေပၚ၌ သတိထား႐ုွျခင္း:(,၃၂)ေကာဌာသ
ဓာတ္ေလးပါး အာ႐ုဏ္ ၆ပါး ပသာသ႐ုပ္ ၅ပါး
၂။ေဝဒနာႏုပႆ နာသတိပဌာန္
ခံစားမႈ နာမ္ ၏သေဘာကို သတိထား႐ုွျခင္း
၃။စိတာၱနုပႆ နာသတိပ႒ါန္
ေလာကီစိတ္ နာမ္ ၏သေဘာကိုသတိထားရွုျခင္း
၄။ဓမၼာနုပႆ နာသတိပ႒ါန္
အထက္ပါ (၃)မ်ိဳးတို့၏သေဘာကိုလကၡဏာေရး
သုံးပါးျဖင့္သတိထားရွုျခင္းတို့ျဖစ္ပါတယ္
သမၼပၸဓာန္(၄)ပါးအေျကာင္းရွင္းျပမယ္ေနာ္
သမၼ+ပဓာန = ေကာင္းစြာအားျပုျခင္း
၁။ဥပၸႏာၷနံ ပါပကာနံ ပဟာနာယ ဝါယမ=ျဖစ္ျပီး
ရွိျပိးေသာ အကုသိုလ္ကို ပယ္ရန္လုံလျပုျခင္း
၂။အနုပၸႏၷာနံ ပါပကာနံ အနုပၸါဒါယ ဝါယမ=
မျဖစ္ေပၚေသးေသာအကုသိုလ္ကိုပယ္ရန္
လုံလျပုျခင္း
၃။အနုပၸႏၷာနံ ကုသလာနံ ဥပၸဒါယ ဝါယမ=
မျဖစ္ေပၚေသးေသာကုသိုလိကို ျဖစ္ရန္
လုံလျပုျခင္း
၄။ ဥပၸႏၷာနံ ကုသလာနံ ဘိေယ်ာဘာဝါယ ဝါယမ=
ျဖစ္ျပီးေသာကုသိုလ္ကိုတိုးပါြးရန္လုံလျပုျခင္းတို့ျဖစ္ပါတယ္
ဣေျႏၵ(၅)ပါး
ဣႏၵ+ဣယ=လႊမ္းမိုးနိုင္ျခင္းအုပ္ခ်ဳပ္နိုင္ျခင္း
၁။သႏၵိေျႏၵ=ယုံျကည္မွု အစိုးရျခင္း အာဂမ
ပသာဒ ျသကပၸန အဓိဂမ ဟု၍ေလးပါးရွိ၏။
(ဝိစိကိစာၧက္ုိနိုင္၏ သဒါၶေစတသိတ္စိတ္၌
ခိုင္ျမဲစြာ ယွဥ္ေနျခင္း)
၂။ဝီရိယိေျႏၵ=အားထုပ္မွုအစိုးရျခင္း
( ထိနမိဒၶ နိုင္၏ ဝီရိယစိတ္၌ ခိုင္ျမဲေနျခင္း)
၃။သတိေျႏၵ= ေအာက္ေမ့မွု၏အစိုးရျခင္း
(ေတြေဝမွုကိုနိုင္၏ သတိေစတသိတ္၌ခိုင္ျမဲျခင္း)
၄။သမာဓိေျႏၵ='တည္ျကည္မွု၌အစိုးရျခင္း
(ဥဒၶစၥ ကိုနိုင္၏ ဧကဂၢတာေစတသိက္၌ခိုင္ျမဲျခင္း)
၅။ပညိေျႏၵ=သိျခင္း၏အစိုးရျခင္း
(ေမာဟ ကိုနိုင္၏ ပညိေျႏၵေစတသိက္၌ခိုင္ျမဲျခင္း)
္
ဗိုလ္(၅)ပါးး=ဗလ အားစြမ္းရည္
၁။သဒါၵဗိုလ္-စိတ္ ေစတသိက္တို့၏
ျကည္လင္မွုစြမ္းအားအဓိကအားျဖင့္
မဂၢင္ရွစ္ပါးသည္ အသခၤတဓာတ္ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာ
ရေျကာင္း နည္းေကာင္းဟုယုံျကည္ျခင္း။
၂။ဝီရိယဗိုလ္-ေကာသဇၨ(ပ်င္းရိမွု)ကို တိုက္ဖ်က္နိုင္မွု
စြမ္းအား က်င့္ျကံအားထုတ္မွု စြမ္းအားျကီးျခင္း
၃။သတိဗိုလ္=ကုသိုလ္အာရုံ၌ ေရွးရွုသိျမင္န္ုင္မွု
စြမ္းအား ေရွးရွူေအာက္ေမ့မွု စြမ္းအားျကီးျခင္း
၄။သမာဓိဗိုလ္-ဝိပသနာ စ်ာန္ စေသာအာရုံတို့ကို
အာရုံျပုသိရာ၌ နီဝရဏကိေလသာတို့ကို
တိုက္ဖ်က္နိုင္မွု စြမ္းအား အရွုဥာဏ္စိတ္၌
အကုသိုလ္အညစ္အေျကးမ်ားတဖန္ျပန္ကပ္မွု
မရွိေအာင္ သတိ ပညာ စေသာ ကုသိုလ္
ေစတသိက္တို့က ခိုင့္ျမဲစြာအုပ္ခ်ဳပ္ထားျခင္း
၅။ပညာဗိုလ္-အမွန္အတိုင္းသိျမင္နိုင္မွုစြမ္းအား
ဒိ႒ိဝိပလာႅသတရားတို့ကိုေျခဖ်က္နိူင္မွုစြမ္းအား
ဣဒိၶပါဒ္(၄)ပါး
ဣဒိၶ+ပါဒ=ျပီးျပည့္စုံျခင္း၏အေျခခံ
၁။ဆႏၵိဒိၶပၸါဒ္-ျပည့္စုံျခင္း၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ
ထက္ျမက္ေသာဆႏၵ
၂။စိတၱိဒိၶပၸါဒ္-ျပည့္စုံျပီးျခင္း၏ အေျခခံျဖစ္ေသာစိတ္
၃။ဝီရိယိဒိၶပါၸဒ္- ျပည့္စံုျပီးျခင္း၏ အေျခခံျဖစ္ေသာ
လုံလဝီရိယ
၄။ဝီမံသိဒိၶပၸါဒ္- ျပည့္ုစံုျပီးျခင္း၏ အေျခခံျဖစ္ေသာပညာ
ေဗာဇၩင္(၇)ပါး
ေဗာဓိ+အဂၤါ - သစၥာေလးပါးကိုသိေျကာင္းျဖစ္ေသာ
တရားအေပါင္း၏အဂၤါအစိတ္အပိုင္း
၁။သတိသေမာၺဇၩင္- ဝိပသနာနွင့္ယဥ္ေသာသတ္ိ
၂။ဓမၼဝိစယသေမာၺဇၩင္-ရုပ္ နာမ္ေပၚ၌လကၡဏာေရး
၃ပါးျဖင့္ဆင္ျခင္မွုပညာ
၃။ဝီရိယသေမၺာဇၩင္-ဝိပသနာနွင့္ယွဥ္ေသာဝီရိယ
၄။ပီတိသေမၺာဇၩင္-ဝိပသနာႏွင့္ယွဥ္ေသာပီတိ
၅။ပႆ ဒၶိသေမာၺဇၩင္-စိတ္ ေစတသိက္တို့၏
ျငိမ္းေအးျခင္းး
၆။သမာၼဓိသေမာၺဇၩင္-ဝိပသနာႏွင့္ယွဥ္ေသာသမာဓိ
၇။ဥေပကၡာသေမာၺဇၩင္-ဝိပသနုေပကာၡ
မဂၢင္(၈)ပါး
သီလမဂၢင္(၃)ပါး
၁။သမၼာဝါစာ-မွန္ကန္စြာေျပာဆိုမွု
၂။သမၼကမၼႏၱ-မွန္ကန္စြာျပုလုတ္မွု
၃။သမၼာအာဇီဝ-မွန္ကန္စြာအသက္ေမြးမွု
သမာၼဓိမဂၢင္(၃)ပါး
၁။သမၼာဝါယမ-မွန္ကန္စြာအားထုတ္မွု
၂။သမၼာသတိ-မွန္ကန္စြာေအာက္ေမ့မွု
၃။သမာၼသမာဓိ-မွန္ကန္စြာစိတ္ကိုအရွုခံတခုထည္း
၌သာေကာင္းစြာထားမွု
ပညာမဂၢင္(၂)ပါး
၁။သမာၼဒိဌိ-သစၥာေလးပါး၌အမွန္ျမင္မွု
၂။သမာၼသကၤပ-ကာမဂဳဏ္မွထြက္ေျမာက္ရန္
ေဒါသမထြက္ရန္ မညည္းဆဲရန္
ျကံစည္မွု
ေဗာဓိပကၡိယ(၃၇)ပါးျပီး၏
ေနတတ္ေအာင္ေနပါ
သူမ်ားအတင္းေျပာလာလွ်င္
နားမရွိသလို ေနပါ
သူမ်ားအျပစ္ျမင္လွ်င္
မ် က္စိမရွိသလိုေနပါ
သူမ်ားအျပစ္ ေျပာခ်င္လွ်င္
ပါးစပ္မရွိသလိုေနပါ
လူသည္ ပါးစပ္တစ္ခုသာပါ၍
နားႏွစ္ခုပါျခင္းကို သေဘာေပါက္ပါ
(နည္းနည္းေျပာ မ်ားမ်ားနားေထာင္)
အေၾကာင္းအရာတခုကို
ေဝဘန္ေတာ့မည္ဆိုလွ်င္္
ငါမသိေသးတာမ်ား ျဖစ္ေနမလား ဆိုတဲဲံ့
အေတြးကို အရင္ေတြးပါ
ကိုယ္ေဝဘန္မည့္အေၾကာင္းအရာကို
ႏံွ ့စပ္ေအာင္သိပါမွ ေဝဘန္ပါ
တဘက္သားက အက်ိးအေၾကာင္းႏွင္တကြရွင္းျပလွ်င္
ဝမ္းေျမာက္စြာ လကၡံနိ ုင္ေအာင္ၾကိဳးစားပါ
၎ ဝမ္းေျမာက္စိတ္ေနရာတြင္
မခံခ်င္စိတ္က အတင္းဝင္လာတက္သည္
ကိုသတိယပါ
အမ်ားစုမွာ ျပႆ နာတခုကို ရႈ႕ေထာင့္
တခုတည္းမွ ၾကည့္ျပီး ဆံုးျဖတ္တတ္ၾက
သည္ ထို ့ေၾကာင့္ အျခားတဘက္မွလည္း
ထိုကဲ့သို ့အယူအဆမ်ိဳးကို လက္ခံထား
သည့္အတြက္ ႏွစ္ျခမ္းကြဲပဋိပကၡမ်ား
ျဖစ္ေပၚလာေလ့ရွိသည္
ထိုကဲ့သို ့ေသာ အျေခအေနမ်ိဳးတြင္
ဥာဏ္ၾကီးသူပညာရွင္မ်ား၏ အေျဖကို
ဂရုတစိုက္နားေထာင္လိုက္နာသင့္လွ၏
လူ ့ေလာကတြင္ ဤ ကဲ့သို ့ေသာ
ျပႆ နာမ်ား ေပၚေပါက္လာပါက
အထူးဂရုစိုက္၍ ေျဖရွင္းသင့္လွသည္
မေျဖရွင္းတတ္ပါက ျပႆ မ်ား ပို၍
ၾကီးထြားကာ မလိုအပ္ေသာ ဆံုးရွံဳးမႈ႕မ်ား
ျဖစ္ေပၚတက္ေလသည္
အထူးဂရုစိုက္ၾကပါ
ရုပ္နာမ္ဓမၼရွိသူတိူင္း
ေဘးကင္းရန္ကြာခ်မ္းသာျကပါေစ
