Upadek ZSRR

Koniec lat 70. należał z pewnością do najlepszych lat ZSRR, panuje względny dobrobyt, kwitnie socjalizm, a sowiecka propaganda opiewa kolejne sukcesy wierchuszki partyjnej, w które być może i nawet wierzy część otumanionych obywateli Związku Radzieckiego.

Związku, którym rządzi jowialny i ekscentryczny Leonid Breżniew, znany chociażby z dyrygowania (pod wpływem alkoholu) posłami "polskiego" sejmu podczas śpiewania Międzynarodówki.

Owa świetność ZSRR i jego chwilowy dobrobyt wynikał z rekordowych cen ropy, które wzrosły nagle po nałożeniu embarga na kraje arabskie. W tym czasie gdy Zachód pogrążony jest w kryzysie, a w krainie Wuja Sama ropa jest racjonowana, w komunistycznych molochu, do którego spływają petrodolary, kwitnie coraz większe rozdawnictwo. Rozdawane są mieszkania, fundowane są zakładowe wczasy.

Ta sielanka musi się jednak skończyć. Jej kres nadchodzi z końcem 1979, gdy Sowieci śpieszą na pomoc Afganistanowi.

Związek Radziecki nie jest w stanie wygrać tej wojny z tym niepozornym przeciwnikiem. Podobny problem napotkali niespełna 40 lat wcześniej w tzw. wojnie zimowej, gdy rzucili się na Finlandię, z nadzieję na szybkie jej podporządkowanie.

Na przełomie roku 1980 i 1981 ceny ropy osiągają niespotykany nigdy wcześniej pułap, by gwałtownie runąć w dół. Jest to koniec obfitego strumienia petrodolarów, który zasilał ZSRR przez ostatnie lata.
Spadek cen ropy nie jest oczywiście przypadkowy, stoi za tym nowy prezydent USA - Ronald Reagan, zadeklarowany przeciwnik komunizmu, który ostatecznie doprowadzi do osłabienia,a w konsekwencji upadku Sajuza. Dużą rolę odegra w tym także premier Wielkiej Brytanii - Żelazna Dama, czyli Margaret Thatcher.

Komunizm, który za cel postawił sobie także wyplenienie wiary, osiągnął cel odwrotny od zamierzonego. W Europie Wschodniej ludzie szukają oparcia w Kościele, którego głową zostaje Polak - Karol Wojtyła - Jan Paweł II. Można uznać go za duchowego sojusznika Zachodu.

Reagan, zwiększając wydatki na wojsko, zaczyna kolejny wyścig zbrojeń. Wyścig, którego tempo okaże się zabójcze dla niewydolnej, socjalistycznej, centralnie sterowanej gospodarki radzieckiej, która w kulminacyjnym momencie przeznacza ponad 20% swego potencjału na zbrojenia.

Porażka w Afganistanie, spadek cen ropy, wyścig zbrojeń.

Partia wreszcie dostrzega problem, jednak przeszkodą na drodze reform okazuje się schorowany, pogrążony we własnym świecie Leonid Breżniew, który umiera późną jesienią 1982r.

Dochodzi do przejęcia władzy przez "reformatora" Jurija Andropowa.

Tajemnicą poliszynela, przynajmniej w wierchuszce partyjnej, jednak jest zły stan zdrowia nowego Sekretarza Generalnego.
Krótkie, roczne rządy sprawuje ze szpitalnego łóżka.

Kolejnym w kolejce do koryta okazuje się być Konstantin Czernienko, przeciwnik reform, zwolennik utrzymania obecnego kursu. Kursu, który prowadził nad przepaść.

Bo objęciu władzy, od razu trafia do szpitala, nawet nie próbuje zdalnie nadzorować prac Politbiura.

Jako że należało utrzymać proletariat na stanowisku, że ZSRR jest najlepszym miejscem do życia, a przywódcy tego miejsca są zupełnie zdrowi, Czernienko organizuje konferencje prasowe w przemeblowanej sali szpitalnej.
Tym sposobem kolejny sekretarz spada z rowerka wiosną 1985 roku.

Związek Radziecki od 3 lat pozbawiony jest prawdziwego lidera. Lata 80. okazują się być zupełną odwrotnością poprzedniej dekady. Zachód a, szczególnie USA, pod wodzą Ronalda Reagana, przechodzą gwałtowny wzrost gospodarczy, następuje fala komputeryzacji, a dystans pomiędzy Wschodem a Zachodem rośnie z każdym dniem.

W konsekwencji do władzy dochodzi zwolennik reform - Michaił Gorbaczow, twórca idei Pieriestrojki, czyli przebudowy.
Zmniejsza się cenzura, pojawiają się nowe kultury, inspirowane lub wprost "przywleczone" z Zachodu.

Gorbaczow w swej polityce zagranicznej decyduje się na odwrót. Podpisuje pakt o rozbrojeniu z USA, rezygnuje nawet w przewodniczej roli ZSRR w Pakcie Warszawskim. Demoludy dostają wolną rękę w prowadzeniu swej polityki.
Partie rządzące jednak nie mają najmniejszego zamiaru ustąpić.
Wojciech Jaruzelski twierdzi że, Rosjanie nie pozwalają na zmiany, a w konsekwencji opozycja boi się interwencji "bratniego narodu".

Podobne praktyki stosowane są w innych krajach bloku wschodniego. Pierwsze zmiany w Polsce, Czechosłowacji czy na Węgrzech mogły zacząć się już kilka lat wcześniej.

Michaił Gorbaczow przyciąga do siebie ludzi, którzy chcą kontynuować drogę reform. Nieświadomie wypromuje on Borysa Jelcyna, swego następce. Jelcyn jest nieprzewidywalny, chce jednak przyspieszenia reform i nie boi się otwarcie krytykować władzy.

Wprowadzone reformy okazują się nie przynosić skutku. Kraj tkwi w marazmie, w dodatku republiki ZSRR, widząc słabnącą władzę, a co za tym idzie i terror, domagają się niepodległości.

W marcu 1989r. odbywają się częściowo wolne wybory, na scenę wraca więc popularny Borys Jelcyn.

Tymczasem w Europie dochodzi do Wiosny Ludów. W Polsce w czerwcu odbywają się częściowo wolne wybory. W listopadzie spod buta ZSRR wyswabadzają się Czesi i Słowacy, w podobnym czasie - Węgrzy. W dodatku w nocy z 9 na 10 listopada pada Mur Berliński.

Gorbaczow próbuje ratować rozpadający się blok wschodni. Na początku 1990 roku zostaje wybrany pierwszym, ostatnim i jedynym prezydentem ZSRR. Chce zmienić ZSRR w federacje państw, gdzie kraje będące pod butem Rosjan otrzymałyby częściową suwerenność.

Jest już jednak za późno. Ruchy wyzwoleńcze są już zbyt silne, by zadowolić się półśrodkami. W marcu 1990 roku Litwa ogłasza niepodległość.

Imperium sypie się jednak także w samym jego sercu. Wbrew Gorbaczowowi, Borys Jelcyn zostaje wybrany prezydentem Federacji Rosyjskiej, ogłaszając niezależność Rosji w ZSRR. Pędzące zmiany wydają się być niepowstrzymane. Partia nie zamierza jednak poddać się tak łatwo.

W sierpniu 1991 roku ma miejsce tzw. Pucz Janajewa.

Jelcyn i Gorbaczow zostają aresztowani przez zwolenników wstrzymania reform.
W Moskwie wybuchają zamieszki,a Jelcyn przedziera się do protestujących. Udaje się mu to, prawdopodobnie tylko dzięki temu, że nieporadnym liderom puczu brakuje zdecydowania ani planu.

Pucz ostatecznie upada, a do dziś trwa ostra debata odnośnie tego, kto stał za puczystami.
Pojawiają się głosy, że był to Michaił Gorbaczow, chcący utrzymać władzę, bądź też Borys Jelcyn który na tym zyskał najwięcej.

Prezydent Federacji Rosyjskiej Jelcyn podpisuje dekret zawieszający działanie partii komunistycznej. Z momentem ustąpienia z urzędu prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa i podpisania porozumienia w Białowieży, Związek Radziecki ustępuje z roli światowego lidera, będącego przeciwwagą dla USA.

Tym samym kończy się historia ZSRR, a zaczyna historia Federacji Rosyjskiej, pod rządami Borysa Jelcyna.