Nikola Tesla

HAYATI

Nikola Tesla 10 Temmuz 1856 tarihinde bugünkü Sırbistan’ın Similjan kasabasında doğdu. Tesla’nın babası bir papazdı. Oğlunun da kendi gibi papaz olmasını istiyordu. Annesi okuma yazma bilmeyen ancak çevresinde pratik ev aletleri mucidi olarak tanınan bir kadındı.

Tesla ailedeki beş çocuktan biriydi. İlk soyadı Draganic olup daha sonra reşit olunca bu soyadını kullanmak istemediği için mahkemeye başvurup Tesla olarak değiştirmiştir. Ağabeyi 12 yaşındayken bir at kazasında ölmüştür. Bazı kaynaklar ağabeyinin atının Tesla tarafından ürkütüldüğünü bu nedenle kazanın meydana geldiği yazmaktadır. Ağabeyini henüz çocukken kaybettiği için Tesla'da birçok takıntı oluşmuş ve şizofreniye yakın belirtiler göstermiştir. Nikola Tesla'nın Milca, Angelina ve Marica isimli üç kız kardeşi vardı.

Annesinin desteği ile fizik ve matematik bilgisini ilerleten Tesla, Avusturya Prag Politeknik Üniversitesi'nin Graz’daki okulunda okudu. Almanca, İngilizce, Fransızca ve İtalyanca öğrendi.

Burada elektrik üzerine olan bilgisini arttırdı. Ancak kişisel takıntıları ve asosyalliği nedeniyle üçüncü sınıfın ilk döneminden itibaren okulu bıraktı. Kimi çevreler okulu bitirdiğini söylese de üniversite Tesla'nın mezun olmadığını ve okula 1878'in ilk döneminden sonra devam etmediğini bildirmiştir. Ailesiyle ilişkisini keserek bir oto mühendislik firmasında çalışmaya başlayan Tesla bu dönem oldukça ağır bir depresyon dönemi yaşadı.

Daha sonra babasının isteği üzerine Prag'ta Charles Ferdinand Üniversitesi'ne başladı. Babasının ölümü üzerine okulu bırakan Tesla, Paris'te bir telefon şirketinde çalışmaya başladı. Burada doğru akım motorları ve dinamolar konusunda önemli tecrübeler edindi. Budönemde firmada döner makinelerini korumak için regülatör benzeri kontrol cihazları icat etti.

Hayatının son dönemlerinde giderek garipleşerek içine kapandı. Bibliyografisini yazmak için kendini arayanları da reddetti. Not alma alışkanlığı yoktu. Her şeyi aklında tutuyor ve uyguluyordu.

İCATLARI

Tesla’ya göre doğru akımı kullanmak sistem olarak yanlıştı. Alternatif akımı kullanarak jeneratör ve motordaki komütatörü ortadan kaldırmak gerekmekteydi. Ancak alternatif akım ile çalışacak bir motor bulunamadığından işi kolay değildi. Sınıf arkadaşı Szigetti elektrik endüstrisinde devrim yaratacak dönen manyetik alanı keşif etti.

Böylece komütatör ortadan kalkmış oldu. O da alternatif akım elektrik sistemini baştan sona tasarladı. Enerjinin ekonomik iletimi için yükseltici ve alçaltıcı, transformatörler ve motordan mekanik güç elde etmek için alternatif akım motorları onun tarafından bulundu.

”Niyagara Şelalesini Hidroelektrik elde etmek için kullanacağım“ diyerek herkesi şoke etti. İcatlarını kendi deyimi ile uykusuz geçen gecelerde “zihninde çakan şimşekler“ ardından yaptığını söyleyerek şöyle anlatır:

"Bu ışık patlamalarını hala zaman zaman yaşıyorum. Yeni bir fikrin zihnimde parıldayıvermesi durumunda oluyor. Ama artık eskisi kadar heyecan verici değil bu. Eskiye nazaran daha etkisiz. Gözlerimi kapadığımda ilk önce çok koyu ve tek tonlu bir mavi fon görüyorum. Tıpkı açık ama yıldızsız bir gecede olduğu gibi. Birkaç saniye içinde bu alan parıltılar saçan ve bana doğru ilerleyen yeşil ışıltılar ile doluyor. Neden sonra sağ tarafımda birbirine paralel ve yakın ışınların oluşturduğu iki ayrı sistem görüyorum.

Bu iki sistem birbiri ile dik açı oluşturacak şekilde duruyorlar. Sarı, yeşil ve altın renklerinin hakim olmasına karşın yinede her türlü rengi içeriyorlar. Sonra bu çizgiler daha da parlaklaşmaya başlıyor ve her yere parlaklık saçan belirgin noktalar serpiliyor. Bu resim yavaş yavaş görüntü alnımdan çıkıyor ve sola doğru kayarak yok olup gidiyor. Yerini pek hoş olmayan ölü bir griliğe bırakıyor. Burayı çabucak kabaran ve kendine canlı formlar vermeye çalışıyormuş gibi duran bulutlar doldurmaya başlıyor.

İşin ilginç yanı şu ki ikinci şamaya geçinceye kadar bu griliği belirgin bir şekle benzetemiyorum. Her seferinde uyuya kalmadan az önce gözlerimde kimi şeylerin yada insanların görüntüleri canlanıyor. Onları gördüğüm anda anlıyorum ki bilincimi yitirmek üzereyim. Eğer ortaya çıkmıyorlarsa yada bunu ret ediyorlarsa biliyorum ki, bu uykusuz bir gece geçireceğim anlamına geliyor."

Tesla’nın bu sözleri sarf ettiği yıllarda doğru akım, ısıtma, aydınlatma, güç sağlama ve iletimekteki en doğru akım modeli olarak düşünülmekteydi. Fakat bu akımda direnç fazlalığı nedeni ile her bir mil karede bir güç santraline gerek vardır. Bu neden ile ilk Akkor ampuller ilk mile yakınken parlak, bir milden sonra uzaklaştıkça az yanmakta idiler.

Elektrik mühendisliğini bırakarak cebinde 4 sent ile New York ‘a gemiden indiği gün hayatının dönüm noktasıdır. Doğru akım üretecinin bir komütatör ile dış devresinde dalga dizinleri halinde alternatif akım üretiyor olduğunu görmüştü.

Bu alternatif akımın motordan güç elde edilecek bir doğru akıma dönüştürülmesi için sistemin geriye döndürülmesi gerekmekteydi. Yapılan elektrik motorlarının endüvisi, motora alternatif akımı beslemek için döndüğü anda manyetik yönlerini değiştiren döner komütatöre sahipti.

Alternatif akım projesi ve Niyagara santrali

Amerika da bir yıl boyunca geçimini sağlamak için Western Union şirketinde çukur kazma işçiliği yaparak mücadele ederken diğer yandan da Jeneratör, transformatör, transmisyon (iletim) hattı, motorlar, ışıklar, iki fazlı sistemler, hatta üç fazlı sistemler gibi pek çok sistemin projelerini çiziyordu. A.K. Brown firmasının sahipleri ile tanışınca hayatı değişti.

Ona Batı Broadway’de bir laboratuar kurdular ve bir miktar para ile yatırım yaptılar. Coloni Üniversitesi’nden Prof. Dr. W.A. Anthony altenatif akım motorunu deneyip senkron motorun en iyi doğru akım motoru olarak yeterli olduğunu ilan etti.

1887 Kasım ve aralık aylarında Tesla buluşlarına toplam yedi adet ABD patenti aldı. 1886 Nisanında çok fazlı sistemler için patent aldı.

Bu yılın sonuna kadar 18 patent daha aldı. Ardından birçok Avrupa patenti aldı.

Şimdiki Adı IEEE olan o günkü AIEE de konferans verip dünya mühendislerine tek ve çok fazlı akım sistemlerini anlattı.

George Westinghouse ondaki dahiyane durumu fark etti ve laboratuarında gidip onunla tanıştı. Alternatif akım patentleri için 1 milyon dolar nakit ve her ürün satışından 2,5 dolar teklif etti.

Ülke çapında büyük başarı elde edildi ve rakip olan General Elektrik, Westinghouse’ dan lisans almak zorunda kaldı. Söz konusu kontrat Edison ile olan akım savaşları sırasında firmayı zor durumda bıraktığından bazı kaynaklara göre Tesla bir milyon doları almamış ve sözleşmeyi feshetmiştir.

1890 da ülke Niyagara Şelalesi üzerinden elektrik üretmek için çalışmalara başladı ve Tesla Komisyon başkanlığına getirildi. Westinghouse 10 adet 5.000 beygir gücünde hidroelektrik jeneratörü için, General elektrik ise iletim hattı için kontrat yaptılar. Sistem Tesla’nın 2 faz projesi için çok idealdi.

Parçaları azaltmak adına dıştan dönen alana sahip ve içi sabit olan armatürlü büyük alternatörler tasarladı. Dakikada 250 devir yapan, 1775 amper, 2.250 volt on büyük alternatör, 2 fazlı 25 Hertz, 50.000 beygir gücü yani 37.000 kilowatt ’lık elektrik üretti.

Uzaktan Radyo Kontrol Sistemi

Tesla Mors ile uzaktan haberleşmeyi ortadan kaldıran sistemi ile 1898 de Madesen Squaer Garden da bir gösteri düzenledi. Elektrik fuarı ve sirk alanı olan yerin ortasına büyük bir su tankı yerleştirdi.

Bu tankın üzerine yüzmesi için 1 metre uzunluğunda bir tekne koydu. Radyo frekansı ile tekneyi uzaktan kumanda etti.

Böylece bugünkü GPRS sisteminin, uzaktan kumandalı tüm sistemler ile uzay teknolojileri ve uzaktan iletişim sistemlerinin temelini attı.

Radyo frekansına dayalı sistemlerin öncüsü

1890 yılında icat ettiği yüksek frekanslı alternatif akım üreteci ile 184 kutuplu 10 kilo Herz’lik çıkışı olan 20 kilo Herz’e kadar yüksek frekanslar elde etti. Bundan 10 yıl sonra 50 kilowatt çıkışlı radyo frekansı üreten Reginald Fessenden onun icadını geliştirdi.

General elektrik bunu 200 kilowatt’a çıkardı ve öncü isim Fresseden’in çalışmalarını kontrol eden kişi olan Alexanderson alternatörü adı ile satışa çıkardı. Bu yeni bir tehlikeyi doğurdu.

Dünya iletişim kablolarının kontrol eden İngiliz iş adamlarının patenti almaması için ABD donaması 1919 da Radio Corperation Of America adı ile bir şirket kurdu ve patenti satın aldı.

Bu sistem Tesla’nın dünyanın ilk aktarma kulesi ünlenen Wardnclyffe kulesi olarak bilinen aktarma kulesini ortadan kaldırıyordu. Böylece deniz aşırı yerlere yayın yapma olanağı doğmuştur.

Bu vericinin ilki New Brunswick te kurularak ticari hizmet verdi. 200 kilowatt ve 21,8 kiloherz gücünde idi. Tesla’nın dünya çapında telsiz hayali 30 yıl sonra kendi icadı olan vericinin kullanılması ile gerçekleşmiş oldu.

Tesla’nın ölümünden 5 ay sonra ABD patent dairesi kablosuz iletişim tekniğinin geçersizliğine ve patentin Tesla’ya ait olduğu hükmüne karar verdi.

İyonosfer üzerinden iletişim, yüksek gerilim, radar ve radar tribünleri

Nikola Tesla, radyo, ses ve elektromanyetik dalgalarının kablosuz iletimini sağlayan sistemler kurdu. Londra fuarını kablosuz olarak aydınlattı. İlk radyo aktarma istasyonunu Wardnclyffe kulesini kurdu.

Yüksek gerilim ve yüksek frekanslı elektrik iletimi konusunda Colorada Springs te bir dağın üzerine radyo vericisi olan 60 metre yüksekliğinde ahşap direk üzerinde 22,5 metre çapında hava çekirdeği transformatörünü yaptı. İç çap sekonder 100 sarımlık ve 3 metre çapında idi.

Tesla 1 metre çaplı bakır küreden insan yapımı ilk şimşeği oluşturdu. 30 metrelik dev şimşekler 40 km uzaktaki kasabalardan görüldü ve duyuldu.

Sonunda 26 mil uzakta 200 adet 10 kilowatt’lık akkor ampulü yakmayı başardı. 1899 da alternatif akım için aldığı tüm para bitti. J.P.Morgan onun bir hayranı idi. Sürekli onda misafir oluyordu. Onun sayesinde sosyetenin gözdesi olmuştur.

Kozmik ses dalgaları ve uzay çalışmaları

Nikola Tesla uzaktan kumanda sistemini bir araca uygulayan ilk kişidir. 1 metrelik bir tekneyi uzaktan kumanda ile yüzdürmüştür. Uzaya ses dalgaları gönderen ilk kişidir. Kozmik radyo dalgalarını bularak 1917 de cisimlerin üzerine bu dalgalarsı gönderip bir floresan ekran üzerinde toplamıştır.

ÖLÜMÜ

Sıradışı bir karaktere sahip olan Tesla, para yönetiminde hiçbir zaman başarılı olamadı. Hayatının son yıllarını borçlarından kaçmak için sürekli otel değiştirerek geçirdi. Nikola Tesla, 7 Ocak 1943 tarihinde 86 yaşındayken New Yorker Otelinin 33. katında, 3327 numaralı odasında otel görevlisi Alice Monaghan tarafından ölü olarak bulunmuştur. Asistan Doktor H.W. Wembly teşhisine göre Tesla, koroner damarların kan pıhtılaşması ile tıkanması sonucu hayatını kaybetmiştir. Ölmeden önce teleforce silahı adını verdiği bir çalışma yürütmekte olan Tesla'nın bütün dokümanlarına ABD hükümeti tarafından el konulmuştur.

Cenaze töreni 12 Ocak 1943 tarihinde dünyanın en büyük katedrali olan "St. John the Divine" Katedralı'nda 2000'den fazla kişinin katılımı ile gerçekleşmiştir. İkinci bir cenaze töreni ise hemen ertesi gün Sırpça olarak New York'ta bulunan "St. Sava Serbian" Ortodoks Katedralinde yapıldı.

Daha sonra New York'ta bulunan Ferncliff mezarlığına defnedilmiştir.

KARAKTERİ

Tesla hiç evlenmemiştir. Bekar ve aseksüel olmasının bilimsel yeteneklerine yardımcı olduğunu düşünüyordu. Kolay öfkelenen bir yapıya sahipti.

NİKOLA TESLA VE THOMAS EDİSON

Nikola Tesla'nın aradığı fırsat ve şanslar kolay eline geçmedi. O zamanlar New York'da Pearl Caddesi'ndeki ilk laboratuvarında akkor lambası için pazar aramakla meşgul olan Edison'a rastladığı zaman Tesla, gençlik heyecanıyla, kendisinin bulduğu alternatif akım sisteminin açıklamasını yaptı. Bunun üzerine Edison, "Sen teori üzerinde vaktini harcıyorsun" dedi.

Tesla, Edison’a çalışmalarından ve alternatif akım planından bahseder. Edison alternatif akımla fazla ilgilenmez ve Tesla'ya bir görev verir.

Tesla, Edison tarafından kendisine verilen görevi her ne kadar sevmemiş olsa da kendisine 50.000 dolar vereceğini öğrenince görevi birkaç ay içinde tamamlar. Doğru akım santralindeki sorunları çözmüştür. Kendisine vadedilen ödülü istediğinde Edison şaşırmış bir şekilde “Tam bir Amerikalı gibi düşünmeye başladığında Amerikan şakalarından da anlayabileceğini” söyler ve bir ücret ödemez. Tesla derhal istifa eder. Kısa süren birlikte çalışma dönemini, uzun süreli bir rekabet izleyecektir.

ETKİLERİ

Nikola Tesla dünyadaki bilim-teknoloji yapısını kökünden değiştirebilecek birçok deneye ve buluşa imza atmıştır. Özellikle elektriğin kablosuz taşınabilmesi gibi bir buluşu ve bunu kanıtlaması onun ne kadar benzersiz bir mucit olduğunu açıklamaktadır.

Thomas Edison ile arasında amansız bir bilimsel mücadele geçmiştir. Elektrik üzerine yaptığı sayısız deneyler ve buluşlar vardır. 7 Ocak 1943 itibarıyla, yirmi altı ülkede kendisine ait üç yüze yakın patenti bulunmaktaydı. New York'da ve çoğu eyalette 10 Temmuz, Tesla Günü olarak kutlanmaktadır.

Manhattan'da 40.Sokak ve 6.Cadde köşesine ismi verilmiştir. Time dergisi 1931 yılında, Tesla'nın doğumunun 75. yıldönümünde kapak resmi olarak onu seçmiştir.