ေဆာင္းပါးတိုမိတ္ဆက္

ေဆာင္းပါး (article) တစ္ပုဒ္သည္ သက္ဆိုင္ရာအေၾကာင္းအရာႏွင့္ ပတ္သက္၍ အသုံးဝင္သည့္ အခ်က္အလက္မ်ားပါရွိေသာ္လည္း စာတစ္ေၾကာင္းတည္း၊ သို႔မဟုတ္ စာေၾကာင္းေရ အနည္းငယ္သာပါေသာေၾကာင့္ စြယ္စုံက်မ္းပါေဆာင္းပါးဟု မေခၚဆိုနိုင္ေလာက္ေအာင္ တိုေတာင္းပါက၊ ၎ေဆာင္းပါးကို ေဆာင္းပါးတို (stub) ဟုေခၚသည္။ ေဆာင္းပါးမဟုတ္ေသာ စာမ်က္ႏွာမ်ားျဖစ္သည့္ ကြဲျပားျခားနားမွု (disambiguation) စာမ်က္ႏွာမ်ား၊ စာရင္း (list) မ်ား၊ အမ်ိဳးအစား (category) မ်ား၊ တမ္းပလိတ္ (template) ေခၚ ပုံစံခြက္မ်ား၊ ေဆြးေႏြးခ်က္စာမ်က္ႏွာ (talk page) မ်ား၊ ႏွင့္ အညႊန္းေျပာင္း (redirect) စာမ်က္ႏွာမ်ားကို ေဆာင္းပါးတိုမ်ားအျဖစ္ မသတ္မွတ္ပါ။

ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္တြင္ အတည္ျပဳနိုင္ေသာ အခ်က္အလက္ (verifiable information) ပါဝင္မွု နည္းပါးလြန္းေနလၽွင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဆာင္းပါးပါအေၾကာင္းအရာသည္ အေရးပါမွုတစ္စုံတစ္ရာ (notability) ရွိပုံမရလၽွင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၎ေဆာင္းပါးတိုကို ဖ်က္သိမ္းျခင္း၊ သင့္ေတာ္ရာအျခားေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ႏွင့္ ေပါင္းစည္းျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္နိုင္သည္။

အေၾကာင္းအရာတစ္ခု၏ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ခ်က္ (definition) သက္သက္သာပါေသာ စာတစ္ပုဒ္သည္ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ခုျဖစ္နိုင္ေသာ္လည္း ဝီကီပီးဒီးယားသည္ အဘိဓာန္တစ္ခုမဟုတ္ေၾကာင္း သတိျပဳသင့္သည္။ အဘိဓာန္ပါစာတစ္ပုဒ္ႏွင့္ စြယ္စုံက်မ္းပါစာတစ္ပုဒ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း[note ၁] ခြဲျခားၾကည့္နိုင္သည္။

အဘိဓာန္ (dictionary) ပါစာတစ္ပုဒ္မွာ စာတစ္လုံး သို႔မဟုတ္ စာစုတစ္ခု၏အေၾကာင္းျဖစ္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ၎စာလုံး သို႔မဟုတ္ စာစု တစ္ခုတည္း၌ပင္ တစ္ခုထက္ပိုေသာ အဓိပၸာယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိနိုင္သည္။ သာဓကအားျဖင့္ “ဘီး” ကို အဘိဓာန္တစ္ခုတြင္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ပါက လိမ့္သည့္ ဘီး ႏွင့္ ဆံပင္ၿဖီးသည့္ ဘီး ဟူသည့္ အဓိပၸာယ္ႏွစ္မ်ိဳးလုံး ပါရွိမည္ျဖစ္ၿပီး၊ အဘိဓာန္ပါစာ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ “ဘီး” ဆိုသည့္ စကားလုံးကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ရန္ ျဖစ္သည္။

စြယ္စုံက်မ္း (encyclopedia) ပါစာတစ္ပုဒ္မွာ စာတစ္လုံး သို႔မဟုတ္ စာစုတစ္ခုက ဆိုလိုသည့္ အေၾကာင္းအရာအေၾကာင္းျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင့္ ထိုစာလုံး/စာစုက ဆိုလိုသည့္ အဓိပၸာယ္တစ္မ်ိဳးတည္းအေၾကာင္း၊ (သို႔မဟုတ္ နီးစပ္ဆင္တူသည့္ အဓိပၸာယ္တစ္စုအေၾကာင္း) သာ ပါရွိသည္။ သာဓကအားျဖင့္ လိမ့္သည့္ ဘီး အေၾကာင္းေရးသည့္ ေဆာင္းပါးတြင္ ဘီးတို႔ စတင္ျဖစ္ေပၚလာပုံသမိုင္းေၾကာင္း၊ ဘီးကို အသုံးျပဳပုံအမ်ိဳးမ်ိဳး အစရွိသည္တို႔ ပါရွိမည္ျဖစ္ၿပီး၊ စြယ္စုံက်မ္းပါစာ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ “ဘီး” ဆိုသည့္ စကားလုံးကိုသုံး၍ အမွတ္သညာျပဳထားသည့္ အေၾကာင္းကိစၥ၊ အရာဝတၳဳအေၾကာင္း ျခဳံငုံ၍ေရးရန္ ျဖစ္သည္။

ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္ထက္ ရွည္ေသာ္လည္း ခ်ိဳ႕ယြင္းဆိုးရြားသည့္ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ သိသိသာသာ မျပည့္စုံသည့္ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ေဆာင္းပါးတိုမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေလ့မရွိပါ။ ဤသို႔ ရွည္ေသာ္လည္း မျပည့္စုံဆိုးရြားသည့္ ေဆာင္းပါးမ်ားကို သန႔္ရွင္းေရး တမ္းပလိတ္တစ္ခု ျပဳလုပ္၍ ရွင္းလင္းရန္ျဖစ္သည္။
ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္၏ အတိုအရွည္

ဝီကီအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ တည္းျဖတ္သူ အယ္ဒီတာအသီးအသီးတို႔သည္ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္တြင္ ရွိသင့္သည့္ အတိုအရွည္ပမာဏကို ေနရာႏွင့္ အခ်ိန္အခါလိုက္၍ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖုံဖုံ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကသည္။ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္သည္ ဝါက်ဆယ္ေၾကာင္းထက္မပိုရ၊ စာလုံးေရ ၂၅၀ ထက္မပိုရ၊ စသည္ျဖင့္ အေျခအေနကိုလိုက္၍ အမ်ိဳးမ်ိဳးသတ္မွတ္နိုင္ၿပီး၊ အဂၤလိပ္ႏွင့္ အျခားဝီကီပီးဒီးယားအခ်ိဳ႕ရွိ Did you know? စံကိုလိုက္နာကာ အကၡရာအလုံးေရ (character count) ၁,၅၀၀ ထက္မပိုရဟုလည္း ဆိုေလ့ရွိသည္။ စကားလုံးေရ (word count) ၅၀၀ ထက္ေက်ာ္သည့္ ေဆာင္းပါးမ်ားကို AutoWikiBrowser ေဆာ့ဖ္ဝဲသုံး၍ ေဆာင္းပါးတိုစာရင္းမွ မၾကာခဏဆိုသလို ပယ္ဖ်က္ေလ့ရွိသည္။

သို႔ေသာ္ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္သည္ မည္ေရြ႕မည္မၽွထိသာ ရွည္နိုင္သည္ဟု အေသျပ႒ာန္းထားျခင္းမ်ိဳး မရွိပါ။ အလြန္တိုေသာ ေဆာင္းပါးမ်ားသည္ ေဆာင္းပါးတို (stub) မ်ား ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ္လည္း၊ တိုတိုင္းလည္း ေဆာင္းပါးတို မျဖစ္ပါ။ အခ်ိဳ႕အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ ေရးစရာလြန္စြာနည္းေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ တစ္ဘက္တြင္လည္း ေရးစရာမ်ားျပားလွေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုအတြက္ ေဆာင္းပါးေရးပါက စာပိုဒ္ႏွင့္ခ်ီ၍ ရွည္ေနၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း ေဆာင္းပါးတိုတစ္ခုသာ ျဖစ္ေနနိုင္ေသးသည္။ အခ်ဳပ္ဆိုရလၽွင္ အတိုအရွည္ပမာဏကိုလိုက္၍ ေဆာင္းပါးတိုျဖစ္/မျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္မျဖစ္နိုင္ဘဲ အယ္ဒီတာ၏ ခ်ိန္ဆဆုံးျဖတ္ခ်က္ျဖင့္သာ သတ္မွတ္နိုင္သည္။[note ၂] မည္သို႔ဆိုေစ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ ေဆာင္းပါးတိုျဖစ္/မျဖစ္ ၎၏အတိုအရွည္ကို ဆုံးျဖတ္ရာတြင္ ေဆာင္းပါးပါ စကားေျပစာကိုယ္ (prose text) သက္သက္ကိုသာ စဥ္းစားၿပီး ၎ေဆာင္းပါးတြင္ပါဝင္သည့္ စာရင္း၊ တမ္းပလိတ္၊ ႐ုပ္ပုံႏွင့္ အျခားတန္ဆာပလာမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားေလ့မရွိပါ။
စံျပေဆာင္းပါးတို

ျမန္မာဝီကီတြင္ မွတ္ပုံတင္ထားသည့္ အသုံးျပဳသူ မည္သူမဆို ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္ကို စတင္ေရးသားနိုင္သည္။

ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္ေရးသားရာတြင္ ေရးမည့္ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ပတ္သက္၍ လုံေလာက္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္တို႔ ပါဝင္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ သို႔မွာသာ အျခားအသုံးသူမ်ားက ဆက္လက္ျဖည့္စြက္ ေရးသားနိုင္မည္။ (သာဓကဆိုရေသာ္ “က်ား” ဟု ေခါင္းစဥ္တပ္ကာ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္စတင္ၿပီး စာကိုယ္၌ “ဤစာမ်က္ႏွာသည္ က်ားအေၾကာင္းေရးရန္ျဖစ္သည္” ဟူ၍သာ ေရးထားပါက ေနာက္လူမ်ား ဇေဝဇဝါျဖစ္ကာ က်ားတိရိစၧာန္အေၾကာင္းေရးရမည္ေလာ၊ ပုလႅိင္က်ား အေၾကာင္းေရးရမည္ေလာ ေဝခြဲမရျဖစ္နိုင္သည္။) အဓိကမွာ ဆိုလိုသည့္ အဓိပၸာယ္ေပါက္ေအာင္ အမ်ားဝန္းက်င္အတြက္ ဆက္စပ္ေပးနိုင္ရမည္။ အဆက္အစပ္မရွိသည့္ ေဆာင္းပါးမ်ားသည္ အလၽွင္အျမန္ အဖ်က္ခံရနိုင္သည္။

မိမိေရးမည့္ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ပတ္သက္၍ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား၊ စိတ္ခ်ယုံၾကည္ရေသာ ဝက္ဆိုဒ္မ်ားကို အသုံးျပဳ၍ သုေတသန စ နိုင္သည္။ ၎တို႔အျပင္ အျခားအကိုးအကားမ်ားမွ ရရွိေသာ အသိပညာကို အသုံးျပဳနိုင္ေသာ္လည္း မိမိေရးသားသည့္ အခ်က္အလက္ကို ခိုင္မာေအာင္၊ ဘက္မလိုက္ေအာင္ ဦးစြာသုေတသနျပဳသင့္သည္။ ထိုအကိုးအကားမ်ားကို ရွင္းလင္းစြာမရည္ညႊန္းဘဲ တိုက္ရိုက္ကူးခ်ျခင္းသည္ စာခိုးမွု (plagiarism) ေျမာက္သည္။ ဤသို႔စာခိုးမွုအခ်ိဳ႕သည္ မူပိုင္ခြင့္ (copyright) ကို ခ်ိဳးေဖာက္ရာလည္းေရာက္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိမိ၏ အကိုးအကားကို ဖတ္ရွုနားလည္ၿပီး မိမိကိုယ္ပိုင္ စကားလုံးျဖင့္သာ ျပန္လည္ေရးသားရန္၊ က်မ္းကိုးရင္းျမစ္ကို တိက်ရွင္းလင္းစြာ ရည္ညႊန္းရန္ အေရးႀကီးသည္။

အျခားနည္းတစ္ရပ္မွာ အဂၤလိပ္ဝီကီပီးဒီးယားမွ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ဘာသာျပန္ျခင္းျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားသည့္ ေဆာင္းပါး၏ အနည္းဆုံး မိတ္ဆက္နိဒါန္းမၽွကို ဘာသာျပန္ကာ ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္ စ နိုင္သည္။ ဤနည္းသုံးမည္ဆိုပါက မိမိေရးသားသည့္ ေဆာင္းပါးကို အဂၤလိပ္ဝီကီရွိ ေဆာင္းပါးႏွင့္ခ်ိတ္ဆက္ရန္[note ၃] အေရးႀကီးသည္၊ သို႔မွသာ စာခိုးရာမက်ဘဲ ဆက္လက္ရွာေဖြ ျဖည့္ဆည္းလိုသူ စာဖတ္သူမ်ားအတြက္လည္း အသုံးဝင္မည္ ျဖစ္သည္။

ေဆာင္းပါးတိုအသစ္တစ္ပုဒ္ ေရးမည္ဆိုပါက မိမိေရးမည့္ အေၾကာင္းအရာကိစၥကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ျခင္း၊ သ႐ုပ္ေဖာ္ျပျခင္းျဖင့္ စတင္နိုင္သည္။ ထိုသို႔အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္ ၾကဳံေလ့ရွိသည့္ ယုတၱိေဗဒအလြဲမ်ား (fallacies of definition) ကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ ေရးသားရာတြင္လည္း အခ်က္အလက္က်က် ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေရးပါ။ သာဓကျပရေသာ္၊ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအေၾကာင္းေရးမည္ဆိုပါက အမည္ႏွင့္ ဘယ္အတြက္ ေက်ာ္ၾကားရသည္၊ ေနရာေဒသတစ္ခုအေၾကာင္းဆိုလၽွင္ တည္ရာေဒသႏွင့္ ဘယ္အတြက္ေက်ာ္ၾကားသည္၊ ျဖစ္ရပ္တစ္ခုဆိုလၽွင္ ျဖစ္ရပ္၏ ေက်ာရိုးႏွင့္ မည္သည့္အခ်ိန္က ျဖစ္ခဲ့သည္ စသည္တို႔ကို ေရးသားနိုင္ပါသည္။

ၿပီးလၽွင္ ေရးခဲ့ၿပီးသည့္ အေျခခံ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္၊ ေဖာ္ျပခ်က္တို႔ကို မူတည္၍ ျဖည့္စြက္ေရးသားပါ။ သင့္ေတာ္သည့္ စကားလုံးမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာ ဝီကီေဆာင္းပါးႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ညႊန္းဆိုပါ၊ သို႔မွသာ ထိုစကားလုံးမ်ားႏွင့္ မရင္းႏွီးသည့္ စာဖတ္သူတို႔ ဆက္လက္ေလ့လာနိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ခ်ိတ္ဆက္ရာတြင္လည္း မလိုအပ္ဘဲ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္းမျဖစ္ရန္ သတိျပဳပါ။ ဆက္လက္ေလ့လာျခင္းမျပဳဘဲ နားမလည္နိုင္သည့္ စကားလုံးမ်ားကိုသာ ခ်ိတ္ဆက္ရန္ သတိျပဳပါ။ ေနာက္ဆုံးထပ္မံ သတိျပဳရန္မွာ အကိုးအကားညႊန္းဆိုျခင္းကို မေမ့မေလ်ာ့ျပဳလုပ္ရန္ ျဖစ္ပါသည္။

ဤသို႔ျဖင့္ မိမိစတင္ေရးသားကာ သိမ္းဆည္းၿပီးသည့္ ေဆာင္းပါးတိုကို အျခားအသုံးျပဳသူမ်ားက ဆက္လက္ျဖည့္စြက္ ေရးသားနိုင္မည္ျဖစ္သည္။
ေဆာင္းပါးတိုအျဖစ္မွတ္သားျခင္း

ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္အား ေဆာင္းပါးတိုအျဖစ္ မွတ္သားလိုပါက ေဆာင္းပါး၏ အဆုံး၌ ေဆာင္းပါးတို (stub) တမ္းပလိတ္အား ထည့္သြင္းရန္ျဖစ္သည္။ ထည့္သြင္းပုံ ထည့္သြင္းနည္းမွာ အျခားတမ္းပလိတ္မ်ားနည္းတူ တြန႔္ကြင္းႏွစ္ထပ္တစ္စုံၾကား တမ္းပလိတ္နာမည္ေရးထည့္႐ုံသာ ျဖစ္သည္။ (သာဓက၊ {{stub}}။) စတိုင္လက္စြဲ အလိုအရ ဤေဆာင္းပါးတို တမ္းပလိတ္ကို ျပင္ပခ်ိတ္ဆက္လင့္ (external link) မ်ား၏ေနာက္၊ နီးစပ္ဆက္ႏြယ္ေဆာင္းပါးတစ္စုအၾကား လွည့္လည္သြားလာနိုင္ရန္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ navigation plane အားလုံး၏ေနာက္၊ အမ်ိဳးအစားတဂ္ (category tag) အားလုံး၏ေနာက္၊ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္၏ ေနာက္ပိတ္ဆုံးမွသာ ထည့္သြင္းရမည္ျဖစ္သည္။ ေဆာင္းပါးတိုတမ္းပလိတ္မ်ားသည္ ကူးေျပာင္းထည့္သြင္းထားသည့္ (transcluded) တမ္းပလိတ္မ်ားျဖစ္ၿပီး အစားထိုးထည့္သြင္းထားသည့္ (substituted) တမ္းမလိတ္မ်ားမဟုတ္ၾကပါ။[note ၄]

ေဆာင္းပါးတိုတစ္ပုဒ္သည္ အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးထက္မကတြင္ ပါဝင္ပါက ေဆာင္းပါးတိုတမ္းပလိတ္ကို တစ္မ်ိဳးထက္ပို၍ သုံးနိုင္သည္။