Financial Crisis

*** ဘ႑ာေရးပ်က္ကပ္ သိမွတ္ဖြယ္ရာ ***

 ဘ႑ာေရး ပ်က္ကပ္ (Financial Crisis) ျဖစ္ရပ္သည္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးမ်ား ေငြေႀကးလည္ပတ္မွဳ ႀကပ္တည္းဆိုးရြားလာျပီး တစတစနွင့္ အျခားစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားသို႕ ကူးစက္လာတတ္သည္။ ဘဏ္မ်ားတြင္ တကမၻာလံုးက လူမ်ားအားလံုးသည္ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ၄င္းတို႕ ေငြမ်ားကို တစ္ျပိဳင္နက္တည္း ထုတ္ယူခ်င္သည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးတြင္ ဘဏ္ႀကီးမ်ား အခက္ခဲႀကံဳ လာျပီး ဘ႑ာေရးပ်က္ကပ္ျဖစ္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ crisis ျဖစ္ပံုျခင္း သည္ အခ်ိန္ခါျခင္း မတူညီနိုင္ေတာင္ အေျခေနျခင္းေတာ့ တူညီျပီး ျဖစ္တတ္သည္။ 

 1994 ခုနွစ္တုန္းက Mexico တြင္ အာမခံခ်က္မရွိေသာ ကာလတို ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ား roll over လုပ္ရင္းက မတတ္နိုင္ေတာ့သည့္ အဆံုး Tequila Crisis ဆိုျပီး ျဖစ္ခ့ဲသည္။ 1998 ခုနွစ္တြင္ ျဖစ္ခ့ဲေသာ Russia - LTCM Crisis ကေတာ့ 1997 Thailand devaluation ျပဳလုပ္ခ့ဲရာမွ စခ့ဲျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုစိုးရိမ္စရာ အေျခအေနသည္ Indonesia , South Korea , Malaysia နွင့္ Russia တို႕မွ တစ္ဆင့္ တကမၻာလံုးျပန္႔ ခ့ဲသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ နိုဘယ္လ္ဆုရ စီးပြားေရးပညာရွင္ႀကီးမ်ား ဦးေဆာင္ျပီး နာမည္ေက်ာ္ Wall Street မွ trader မ်ားပါဝင္ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမွဳ ျပဳလုပ္ႀကေသာ Hedge Fund ႀကီးျဖစ္သည့္ LTCM (Long Term Capital Management) ထိ ကူးစက္လာခ့ဲသည္။ ထိုအခ်ိန္ကသာ LTCM ကို အျခားေသာ ဘဏ္ႀကီးမ်ားမွ မကူညီခ့ဲလ်ွင္ ထို crisis အေျခအေနသည္ Wall Street ထိကူးစက္လာနိုင္ဖြယ္ရွိေနခ့ဲသည္။ 

 အားလံုးသိထားသည့္ 2008 Financial Crisis ကေတာ့ အိမ္ရာ ေပါင္နွံ ေခ်းငွားရာမွ စခ့ဲသည္။ အိမ္ရာေခ်းငွားေရာင္းဝယ္ေသာ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ား မွ ေႀကြးေလ်ာ္မ်ား တစတစျပန္႕နွံ႕ လာျပီး အလြန္ႀကီးမားေသာ Crisis ျဖစ္သြားခ့ဲရသည္။ အထူးသျဖင့္ Money market funds မ်ားနွင့္ ဥေရာပ ဘဏ္ႀကီးမ်ား၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားထိခိုက္ခ့ဲရသည္။ 

  2008 Financial Crisis ကေတာ့ 1929 ခုနွစ္တုန္းကျဖစ္ခ့ဲဖူးသည့္ Great Depression ေနာက္ပိုင္း စီးပြားေရးပ်က္ကပ္မ်ားထဲမွ အဆိုးရြားဆံုး ပ်က္ကပ္တစ္ခုျဖစ္ခ့ဲသည္။ Federal Reserve နွင့္ Treasury Department တို႔က အတတ္နိုင္ဆံုး ကာကြယ္နိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားခ့ဲႀကေသာ္လည္း အိမ္ရာ ေစ်းနုန္းမ်ားသည္ Great Depression ျဖစ္တုန္းကထက္ 31.8%  ေတာင္က်ဆင္းခ့ဲသည္။ 2008 Crisis အျပီး 2 နွစ္ႀကာသည္အထိ အေမရိကန္ အလုပ္လက္မ့ဲနုန္း 9% အထက္တြင္သာ ရွိေနခ့ဲေသးသည္။ 

        2008 Crisis ျဖစ္စဥ္ကေတာ့ -

  2006 ခုနွစ္ထဲက စီးပြားေရးကေမာက္ကမျဖစ္ခ့ဲျပီး ပ်က္ကပ္လကၡဏာ ျပခ့ဲျပီး အိမ္ရာေစ်းနုန္းမ်ား စတင္က်ဆင္းခ့ဲသည္။ ထိုအခ်ိန္က အိမ္ရာေျမ အက်ိဳးေဆာင္ကုမၸဏီမ်ားအားတက္သေရာ ျဖစ္ေနခ့ဲႀကျပီး အိမ္ရာေစ်းကြက္သည္ အလြန္တရာ ခိုင္ခ့ံေႀကာင္း ယံုႀကည္ထားႀကကာ ေစ်းနုန္းက်ဆင္းျခင္းသည္ ခတၱမွ် ျဖစ္ျပီး ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာမည္ဟု မွတ္ယူထားခ့ဲႀကသည္။ အိမ္ရာပိုင္ဆိုင္ထားသူေတြမွာ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ေႀကြးေလ်ာ္အျပည့္ျဖစ္ေနသည္ကို မယံုနိုင္ခ့ဲႀကေပ။ ဘဏ္မ်ားကလည္း အမ်ားျပည္သူေတြကို 100% (သို႔) အိမ္ရာ တန္ဖိုးထက္ပိုေသာ ပမာဏကို ထုတ္ေခ်းေပးႀကသည္။ ထိုစဥ္က လူအမ်ား အျပစ္တင္ေျပာဆိုခ့ဲႀကေသာ The Community Act ဥပေဒသည္ ဘဏ္မ်ားကို အာမခံခ်က္နည္းပါးေသာ ေနရာမ်ားမွာ ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမွဳ ျပဳလုပ္ဖို႕ တြန္းအားျဖစ္ေစခ့ဲသည္။

 Crisis ျဖစ္ေစသည့္ တကယ့္ဗီလိန္ကေတာ့ The Gramm - Rudman Act ဥပေဒျဖစ္ျပီး ဘဏ္မ်ားကို  Derivative Trading ျပဳလုပ္ခြင့္ေပးထားသည္။ ဘဏ္မ်ားမွာ Investor မ်ားဆီသို႔ Derivatives မ်ားထုတ္ေရာင္းျခင္းျဖင့္ အျမတ္အစြန္းမ်ားစြာရရွိသည္။ ထို႔ အျပင္ အေပါင္ပစၥည္းေက်ာေထာက္ေနာက္ခံထားေသာ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ား ( Mortgage - backed - securities) ထုတ္ေရာင္းသည္။ Derivative မ်ားက အိမ္ရာေတြကို အေပါင္ထားျပီး ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ဝယ္လိုအားျဖစ္ေစမွဳ ကို အားေပးအားေျမာက္ျပဳ ေစသည္။ 

  Fed မွ တာဝန္ရွိသူမ်ားက အဆင့္နိမ့္ေသာ အိမ္ရာ အေပါင္ေခ်းငွားစာခ်ဳပ္ အေရာင္းအဝယ္ေစ်းကြက္ ျပိဳကြဲမွဳသည္ အိမ္ရာေစ်းကြက္ႀကီးထိ ကူးစက္သြားနိုင္လိမ့္မည္ဟု မထင္ခ့ဲႀကေပ။ အာမခံခ်က္ေလ်ာ့နည္းေသာ အဆင့္နိမ့္ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ေစ်းကြက္ျပိဳလဲ မွဳ မွသည္ ကမၻာတစ္ဝန္း ႀကီးမားေသာပ်က္ကပ္ႀကီးျဖစ္ေစနိုင္လိမ့္မည္ဟု နားမလည္ခ့ဲ၍ မယံုႀကည္ထားခ့ဲႀကျခင္းျဖစ္သည္။ 

 ထိုအခ်ိန္က Hedge Fund မ်ားနွင့္ ကမၻာတစ္ဝန္းမွ အျခားေသာ Financial Institutions မ်ားအားလံုး mortgage - backed - securities မ်ားပိုင္ဆိုင္ထားႀကသည္။ Mutual Fund မ်ားအားလံုးနီးပါးနွင့္ Pension Fund မ်ားပါမက်န္ လက္ဝယ္ထားရွိႀကသည္။ ဘဏ္မ်ားက နဂိုမူလ အေပါင္စာခ်ဳပ္မ်ားကို ရွယ္ယာမ်ားအျဖစ္ျပန္လည္ထုတ္ေရာင္းႀကေသာေႀကာင့္ ထိုလုပ္ရပ္သည္ Derivative မ်ားကို မျဖစ္နိုင္ေသာ ေစ်းနုန္းမ်ားအျဖစ္သို႔ ဆြဲတင္သြားေစခ့ဲသည္။ 

  သို႔ေသာ္ သက္ႀကီးရြယ္အိုရန္ပံုေငြအဖြဲ႕မ်ားျဖစ္ေသာ Pension Funds မ်ားက အဘယ့္ေႀကာင့္ ထိုသို႔ risky assets ေတြဝယ္သနည္း ? 

  အာမခံပစၥည္းဟု ေခၚသည့္ Credit default swaps မ်ားက ၄င္းတို႔၏ ရန္ပံုေငြမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးနိုင္လိမ့္မည္ထင္မွတ္ထားႀကျခင္းေႀကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ အာမခံကုမၸဏီျဖစ္ေသာ AIG company မွ ထို swaps မ်ားကို ေရာင္းခ်ေပးသည္။ Derivative မ်ားတန္ဖိုးမ့ဲသြားခ်ိန္တြင္ AIG မွ ေရာင္းခ်ေပးေသာ Swap မ်ားအားလံုးကို ကယ္ဆယ္နိုင္ဖို႔ရန္ ေငြသားစီးဆင္းမွဳ မလံုေလာက္ေတာ့ေပ။ ထိုစဥ္ ဘဏ္မ်ားတြင္လည္း အႀကပ္အတည္းျဖစ္လာျပီး ဘဏ္အခ်င္းခ်င္း ေငြေခ်းေပးမွဳကို ရပ္တန္႔ပစ္လိုက္ႀကသည္။ မည္သည့္ဘဏ္မွ တန္ဖိုးမ႔ဲေသာ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံပစၥည္းမ်ားကို အေပါင္ခံျပီး ေငြထုတ္ေခ်းျခင္းမျပဳ လုပ္လိုႀကေပ။ ထိုအခါ ဘဏ္အဖြဲ႕အစည္းႀကီးမ်ား အခ်င္းခ်င္း ယံုႀကည္မွဳ မ်ားေပ်ာက္ဆံုးလာျပီး တစ္ကမၻာလံုး ဘ႑ာေရး အႀကပ္အတည္းျဖစ္ကာ 2008 Financial Crisis ျဖစ္သြားခ့ဲရျခင္းျဖစ္သည္။

    လာမည့္ Crisis ဘယ္ကလာမည္နည္း?

 မႀကာေသးမီက Bloomberg မွေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္တြင္ လာမည့္ Financial Crisis ကေတာ့ ပုဂၢလိက ဘဏ္ႀကီးမ်ား၏ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ေစ်းကြက္ကေန စျပီးျဖစ္နိုင္ေခ်ရွိသည္ဟု ေရးသားခ့ဲသည္။ အေသးစိတ္ေျပာရမည္ဆိုလ်ွင္ အဆိုပါ ေငြေခ်းစာခ်ဴ ပ္မ်ိဳးမွာ ' Contingent Convertible Bond' (or) 'CoCos' ဟုေခၚေသာ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ (bond) အမ်ိဳးအစားျဖစ္သည္။ ဘဏ္မ်ားမွ အခက္အခဲ ျဖစ္သည့္အခါ ၄င္းတုိ႔၏ ပိုင္ဆိုင္မွဳ (Equity) ကို တိုးျမင့္ေစနိုင္ဖို႕ တစ္နည္းအားျဖင့္ Capital ratio ကို ျမင့္တင္ေစဖို႔ အေႀကြးမ်ား ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားျဖင့္ အလဲအထပ္လုပ္ႀကသည္။ 

 ထိုအေျခေနတြင္ ျပႆ     နာမွာ ဘြန္းကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ားမွ စသည္။ Bondholder မ်ားမွာ ဘြန္းေစ်းက်ေတာ့မွာကို ခန္႔မွန္းမိသည္နွင့္ ဘြန္းမ်ားကို ေရာင္းထုတ္ႀကေသာအခါ ဘဏ္မ်ားမွ အလဲထပ္လုပ္ျပီး Equity ေတာင့္ခံထားရန္ အေျခေနမရေတာ့ပဲ အခက္ခဲ ျဖစ္ေစနိုင္သည္။ CoCos သည္ ဘဏ္မ်ားကို စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ အေျခေနျဖစ္ေစျပီး ဘဏ္မ်ား၏ တည္တ့ံခိုင္ျမဲမွဳ ကို ေလ်ာ့ပါးေစသည္။ 

  ဤသည္မွာ ေငြေႀကးေစ်းကြက္ ၏ ရွုပ္ေထြးေသာ ျပိဳကြဲမွဳ စနစ္ကို ထပ္မံသာဓကျပျခင္းျဖစ္ျပီး အဆိုပါလကၡဏာသည္ လာမည့္ Crisis တြင္ ျပီးခ့ဲေသာ Crisis မ်ားထက္ပိုျပီး ဆိုးရြားေစနိုင္မည္ကို ျပျခင္းျဖစ္သည္ဟု စီးပြားေရးပညာရွင္မ်ားက ဆိုသည္။

 ေငြေႀကးေစ်းကြက္၏ ျပိဳလဲမွဳ စနစ္တြင္ ေစ်းကြက္၏ အရြယ္အစားနွင့္ အႀကပ္အတည္းျဖစ္ေစနိုင္မွဳ အေျခအေန မညီမွ် နိုင္ေတာ့လွ်င္ Crisis ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ေစ်းကြက္၏ ေငြျဖစ္လြယ္စြမ္းစနစ္ ျမင့္မားေလေလ ျပိဳလဲ နိုင္ေခ် မ်ားေလေလျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ပို၍ က်ယ္ျပန္႔လာျပီး Global Crisis ျဖစ္လာနိုင္သည္ကို 2008 Crisis က သာဓကျပခ့ဲျပီးျဖစ္သည္။

 ထို႔ေႀကာင့္ ရင္းနွီးျမဳပ္နွံသူႀကီးမ်ားကေတာ့ ဘ႑ာေရးေစ်းကြက္တြင္း ေရွ႕ေျပး နမိတ္ျဖစ္ေသာ စေတာ့ေစ်းကြက္ အေျခေနေပၚ မူတည္ျပီး ေရႊ ၊ ေငြ က႔ဲသို႔ အဖိုးတန္ သတၲဳ မ်ားနွင့္ ေငြတိုက္စာခ်ဳပ္မ်ား၊ အိမ္ရာမ်ားစသည့္ Asset မ်ားတြင္ ခြဲျခမ္း၍ ရင္းနွီးျမဳပ္နွံႀကသည္။

 စေတာ့ေစ်းကြက္သည္ ပံုမွန္အေျခေနတြင္ နည္းပညာျမင့္မားျပီး အေရာင္းအဝယ္ျပဳလုပ္ရလြယ္ကူျမန္ဆန္ေစကာ ေငြျဖစ္လြယ္စြမ္းျမင့္မားသည္မွန္ေသာ္လည္း ေစ်းကြက္တြင္း ႀကပ္တည္းေသာဖိစီးမွဳ မ်ားျဖစ္ေပၚလာသည့္ အခါ မည္သည့္ သီအိုရီနွင့္မွ မခန္႔မွန္းနိုင္ေသာ ေသြးပ်က္ဖြယ္ျပိဳလဲမွဳ ႀကီး ရုတ္တရက္ျဖစ္ေပၚတတ္သည္။ ထိုအခ်ိန္မွ ေစ်းကြက္ထဲမွ ထြက္လ်ွင္ အလြန္တရာေနာက္က်နိုင္သည္။ မျဖစ္ခင္ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားသင့္သည္။ ယခုနွစ္တြင္ စေတာ့ေစ်းကြက္၌ ထိုသို႔ထိပ္​လန္​႔စရာ အတက္​အက်ၾကမ္​းမွဳ မ်ိဳး ႐ွိခဲ့ၿပီး ​ေနာက္​ထပ္​လည္​း ၎ထက္​ဆိုး​ေသာ အေနအထားမ်ိဳးလည္း ဆက္၍ ရွိလာနိုင္ပါေႀကာင္း ပညာရွင္မ်ားကသံုးသပ္ထားပါသည္။

 2008 ခုႏွစ္​ဘ႑ာ​ေရးပ်က္​ကပ္​သည္​ အ​ေမရိကန္​ႏိူင္​ငံက စတင္​ခဲ့ၿပီး ဥ​ေရာပႏိူင္​ငံမ်ားႏွင္​့ အာ႐ွႏိုင္​ငံတို႔အား႐ုိတ္​ခတ္​ခဲ့ၿပီး ျမန္​မာႏိူင္​ငံသည္​ပင္​ ၎ ပ်က္​ကပ္​ဒဏ္​ကို အထိုက္​အ​ေလ်ာက္​ခံခဲ့ရ​ေသာ​ေၾကာင္​့ အထူးပင္​သတိထား ​ေစာင္​့ၾကည္​့သင္​့ပါ​ေၾကာင္​း မ်ွ​ေဝ ​ေရးသားလိုက္​ရပါသည္​။

Credit#Nang_Kham_Thiri_Oo