ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳးတုအေၾကာင္း ပညာရွင္တို႔ေျပာသမွ် (၁)
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ျမန္မာနိုင္ငံဟာ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ရဲ႕
တရားမ၀င္က်ဴးေက်ာ္စစ္ သံုးႀကိမ္နဲ႔ ကၽြန္ျဖစ္တယ္။
၁၈၂၄ ခုႏွစ္၊ ေမလ (၅)ရက္ေန႔မွာ အဂၤလိပ္ေတြ
ပထမဦးဆံုးစစ္ေၾကညာတယ္။ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္၊
ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂၄)ရက္ေန႔မွာ ရႏၱာပိုစာခ်ဳပ္ကို
လက္မွတ္ထိုးတယ္။ အခ်က္ေပါင္း (၁၁)ခ်က္ပါတယ္။
တတိယအခ်က္မွာ ရခိုင္ကို ေပးလိုက္ရတယ္။ စတုတၳ
အခ်က္မွာ တနသၤာရီကိုေပးလိုက္ရတယ္။
အဲ့ဒီအခ်ိန္ကေန စၿပီးေတာ့ရခိုင္ဟာ အဂၤလိပ္လက္ေ 
အာက္ကို
က်ေရာက္တယ္။ ဒုတိယစစ္ပြဲျဖစ္တယ္။ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ
(၅)ရက္ေန႔မွာျဖစ္တာေပါ႔။ စစ္ေၾကညာျခင္းလည္းမရွိဘဲနဲ႔၊
ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေအာက္တန္းက်စြာေပါ႔ေလ ဘာမွမေၾက
ညာဘဲနဲ႔ အလစ္အငိုက္၀င္ၿပီးေတာ့ ရန္ကုန္တို႔၊ မုတၱမတို႔၊
ပုသိမ္တို႔ကို ၀င္တိုက္ၿပီးေတာ့ စစ္ပြဲႀကီးစတယ္။
၁၈၅၂ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၀)ရက္ေန႔မွာ စစ္ရပ္ဆဲတယ္။
စစ္ေျပၿငိမ္းစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးျခင္းလည္း မရွိဘဲနဲ႔
ေျမထဲေပါ႔၊ ဟိုဘက္ဆိုရင္ ဖိုေခါင္းေတာင္၊ ဒီဘက္ဆိုရင္လည္း
ကရင္နီနယ္စပ္၊ ကယားနယ္စပ္ထိ ျမန္မာနိုင္ငံအလယ္ပိုင္း
ေပးလိုက္ရတယ္။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္မွာေတာ့ တတိယအႀကိမ္
အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲျဖစ္တယ္။ ႏို၀င္ဘာလ (၂၈)ရက္ေန႔မွာ
မႏၱေလးကို အဂၤလိပ္တပ္ေတြ ေျခခ်တယ္။ (၂၉)ရက္ေန႔မွာ
ပါေတာ္မူတယ္။ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၁)ရက္ေန႔မွာ
ျမန္မာနိုင္ငံကို ဗစ္တိုးရီးယားဘုရင္မႀကီးအတြက္ လက္ေဆာင္
အျဖစ္၊ သူတို႔လက္ေအာက္ကို လံုး၀က်ေရာက္ပါၿပီဆိုတဲ့
ေၾကညာခ်က္ထြက္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကၽြန္လံုးလံုးျဖစ္တယ္။
ဆိုေတာ့ ရခိုင္နဲ႔ တနသၤာရီသည္ ကၽြန္သက္ (၁၂၂)ႏွစ္ရွိတယ္။
ပဲခူးတိုင္းလို႔ေခၚတဲ့ ေျမထဲရဲ႕ေအာက္ဘက္သည္ (၉၆)ႏွစ္ရွိတယ္။
မႏၱေလးအပါအ၀င္ အထက္ျမန္မာျပည္သည္ (၆၃)ႏွစ္ရွိတယ္။
ဒါေတြ ကၽြန္ေတာ္ေျပာေနရျခင္းက သူ႕ကၽြန္ဘ၀ တာရွည္ခဲ့ရျခင္း
အက်ိဳးဆက္ေတြ ဒီေန႔အထိ လာၿပီး႐ိုက္ခတ္တယ္။ ဒီေန႔ကၽြန္ေတာ္တို႔
ႀကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့၊ ကိုယ့္ရဲ႕အမ်ိဳးကိုထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔
ဆိုတာ ရခိုင္တမ်ိဳးတည္းမဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ကၽြန္ေတာ့္အျမင္ေပါ႔။
ကၽြန္ေတာ္တို႔အားလံုး ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔လိုေနၿပီဆိုတဲ့
အေျခအေနျဖစ္ေနတယ္။
ဥပမာ အၾကမ္းဖ်င္းတစ္ခုေျပာရရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခု
ကုလသမဂၢလက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးတို႔၊
လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္တို႔ အစရွိတာေတြနဲ႔ ဒါေတြကို ေက်ာ
ေထာက္ေနာက္ခံျပဳၿပီးေတာ့ သမိုင္းလိမ္ေနတဲ့၊ ကၽြန္ေတာ္တို႔
ျမန္မာႏိုင္ငံကို ထိုးႏွက္ေနတဲ့ ဒီလူမ်ိဳးျခားေတြနဲ႔ပက္သက္ေနတဲ့
အေၾကာင္းကိုေျပာရရင္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕စတင္၀င္ေရာက္လာတဲ့၊
ရနၱာပိုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ၿပီး ရခိုင္ကို စတင္သိမ္းခဲ့တဲ့ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္မွာ
အဲ့ဒီလူဦးေရ(ဘဂၤလီ) ၃၀၀၀၀ ပဲရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၃၀ လဲ
က်ေရာ (၂၁၂၈၀၀) ျဖစ္သြားတယ္။ အဲ့ဒီကေနၿပီးေတာ့ အဆင့္ဆင့္
တိုးတက္လာခဲ့တာဟာ ခုထက္ထိျဖစ္တယ္။
ဒါ တကယ္တမ္းေျပာရရင္ေတာ့ ကိုလိုနီေခတ္ဦးတုန္းက လြယ္လြယ္
ကူကူနဲ႔၊ ေစ်းေပါေပါနဲ႔ ရတဲ့အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေပါမ်ားတဲ့ လယ္
ေျမေတြကိုလုပ္ဖို႔အတြက္ အဲ့ဒီလူေတြကို လယ္ကူလီလုပ္ဖို႔အတြက္
ေခၚလာတယ္။ ေခၚလာရာကေနၿပီးေတာ့ ရာသီေနတယ္၊ ၿပီးရင္
ျပန္သြားတယ္။ ေနာက္ေတာ့အေနအစားေခ်ာင္တဲ့အခါက်ေတာ့
အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ မွတ္ပံုတင္လဲမရွိ၊ လ၀ကလည္းမရွိဆိုေတာ့
၀င္ခ်င္သလို၀င္ ထြက္ခ်င္သလိုထြက္နဲ႔ တျဖည္းျဖည္းႀကီးမား
က်ယ္ျပန္႔လာျခင္းျဖစ္တယ္။
ေနာက္ၿပီးေတာ့ ၁၉၂၈ ခုႏွစ္မွာ ဆိုင္မြန္ေကာ္မရွင္ကေနၿပီးေတာ့
ျမန္မာႏိုင္ငံကို ခြဲထုတ္ဖို႔ႀကိဳးပမ္းတဲ့ အစီအစဥ္ကေနေနာက္ပိုင္းမွာ
သူတို႔က ပိုၿပီးေတာ့ နယ္ေျမဖဲ့ထုတ္ဖို႔၊ သူတို႔ပိုင္နယ္ေျမအျဖစ္
သတ္မွတ္ၿပီးေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာမထားဘဲနဲ႔ အိႏၵိယႏိုင္ငံ
လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ထားပါလို႔ ေတာင္းဆိုတဲ့အထိ တစ္နည္း
အားျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေျမပံုကို ဖဲ့ထုတ္ဖို႔ ႀကံတဲ့အထိ သူတို႔စၿပီး
ႀကံလာတာေပါ႔။
ေခတ္အဆက္ဆက္ သူတို႔ကေခါင္းေထာင္လာတယ္။ ေျပာရရင္
၁၉၄၈ ခုႏွစ္အထိ ဒီ ႐ိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းမရွိဘူး။ တိတိ
က်က်ေျပာရလို႔ရွိရင္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္က်မွ ေမာင္ေတာ အလယ္သံ
ေက်ာ္ရြာမွာ ျပုလုပ္တဲ့အစည္းအေ၀းမွာ သူတို႔ေတာင္းဆိုတဲ့
အခြင့္အေရး မရေတာ့မွ အဒူဂါဖာကေနၿပီးေတာ့ စတင္သံုးစြဲ
ခဲ့တယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ေလ့လာသိရွိရပါတယ္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာျပႆနာ အေတာ္ေလးေခါင္းေထာင္
လာပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၂၉)ရက္ေန႔ ေန႔စြဲနဲ႔ ေနျပည္
ေတာ္က သတင္းတစ္ရပ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားတြင္
႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ိဳးဟူ၍ မရွိ။ ထိုင္းႏိုင္ငံသို႔ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းမွ တရား
မ၀င္ ၀င္ေရာက္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည့္ ႐ိုဟင္ဂ်ာဆိုသူမ်ား၏ ကိစၥႏွင့္
ပက္သက္၍ သက္ဆိုင္ရာဌာနမ်ားက လိုအပ္သလိုဆက္လက္ေဆာင္
ရြက္သြားမည္ဟု သိရွိရ ... ဆိုၿပီးေတာ့ သတင္းပါလာတယ္။ အဲ့ဒီ
အခ်ိန္မွာ ႐ိုဟင္ဂ်ာ စလႈပ္လာတယ္။ ေတာ္ေတာ္လႈပ္တယ္ေပါ႔။
အဲ့ဒီေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ဘာလုပ္ရလည္းဆိုေတာ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္
တုန္းက ကၽြန္ေတာ္တို႔၀န္ႀကီးက အခု အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ဥကၠဌ
ဦးခင္ေအာင္ျမင့္၊ အဲ့ဒီတုန္းကေတာ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခင္ေအာင္ျမင့္ေပါ႔။
အဲ့ဒီတုန္းက သမိုင္းသုေတသန ညႊန္ခ်ဳပ္က ဆရာႀကီးေဒါက္တာ
ခင္ေမာင္ညြန္႔ရဲ႕တပည့္ ေဒါက္တာဘေမာင္၊ အခုေတာ့ သူက
ကံေကာင္းေတာ့ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီး သြားျဖစ္ေနတယ္။
အဲ့ဒီေတာ့ ေဒါက္တာဘေမာင္နဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို ၀န္ႀကီးက
တစ္ေန႔ေသာအခါ ႐ိုဟင္ဂ်ာသမိုင္းစာတမ္း ခင္ဗ်ားတို႔ေရးဆို
ၿပီးေတာ့ အခ်ဳပ္ေျပာရရင္ေတာ့ အခု ဒီပြဲမွာပါေနတဲ့ ဟိုမွာ
ဆရာဦးသိန္းလႈိင္၊ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔ ရွိပါတယ္။ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္း
ကေတာ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ျမန္မာ့သမိုင္းအဖြဲ႕၀င္ မျဖစ္ေသးဘူး။
သူ ပင္စင္မယူေသးဘူး။ အဲ့ဒီေတာ့ ဒီလူေတြကေန ေရးလိုက္တဲ့
အခါ အဲ့ဒီစာတမ္းႀကီး အပ္တဲ့ေန႔မွာပဲ ၀န္ႀကီးကဖတ္ၿပီးေတာ့
စာတမ္းကေကာင္းတယ္၊ အခ်က္အလက္အားျဖင့္ေျပာစရာမရွိဘူး။
ဒါေပမယ့္ စာတမ္းက သံုးပိုင္းျဖစ္ေနတယ္။ သံုးဖြဲ႕ သံုးစုက
ေရးထားတဲ့အတြက္ ေလခ်င္းမဟက္မိဘူး။ အဲ့ဒီေတာ့ ခင္ဗ်ားျပင္
ဆိုၿပီးေတာ့ အဲ့ဒီစာတမ္းႀကီး ကၽြန္ေတာ့္ခ်ေပးတယ္။
ဒီအခ်ိန္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စၿပီးေတာ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာေခါင္းေထာင္လာတယ္။
သို႔ေသာ္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အႀကီးအကဲေတြ ရပ္တည္မႈကေတာ့ ရွင္းတယ္။
ဒါကို လက္လဲမခံဘူး။ ရွိလဲမရွိဘူးလို႔ အျပတ္ျငင္းဆန္ခဲ့ၾကၿပီး၊ ႐ိုဟင္
ဂ်ာဆိုသည္ တိုင္းရင္းသားမဟုတ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဘယ္တုန္း
ကမွ မရွိတဲ့အေၾကာင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၁၃၅ မ်ိဳးထဲမွာလည္း ဘယ္တုန္း
ကမွ မပါတဲ့အေၾကာင္း၊ ရခိုင္မ်ိဳးႏြယ္စုထဲမွာလည္း ဘယ္တုန္းကမွ
မပါတဲ့အေၾကာင္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။”
ဦးစန္း၀င္း - (ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ႀကီးဌာန၊ ေရွးေဟာင္းသုေတသန-
အမ်ိဳးသားျပတိုက္ႏွင့္ စာၾကည့္တိုက္ဦးစီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္
(ၿငိမ္း)၊ ျမန္မာနိုင္ငံေၾကးေခတ္ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္)
A Seminar on the Cultural History of Rakhine , 28.1.2016
႐ိုဟင္ဂ်ာမရိွေစရ