Leon Barszczewski - polski podróżnik, etnograf, archeolog i geolog (notka biograficzna w 170 rocznicę urodzin)

170 lat temu, 20 lutego 1849 roku urodził się Leon Barszczewski, polski podróżnik, odkrywca, etnograf, topograf, archeolog, geolog, przyrodnik i glacjolog. Badacz Azji Środkowej, między innymi Turkmenistanu, Uzbekistanu, Afganistanu i Pamiru.

Pochodził ze szlacheckiej rodziny z Podlasia, która przeniosła się na Naddnieprze, a następnie w okolice Kijowa. W 1866 roku rozpoczął naukę w Wojskowej Szkole Konstantynowskiej, a po jej ukończeniu w Junkierskiej Szkole Piechoty w Odessie. Został skreślony z listy studentów za obronę dobrego imienia Polaków walczących w powstaniu i przeniesiony na służbę w guberni chersońskiej, gdzie następnie rozwijał swoje zainteresowania, między innymi w dziedzinie języków obcych i fotografii.

W 1876 roku zgłosił się na ochotnika na misję wojskowo-administracyjną w świeżo anektowanym przez Rosję Turkmenistanie, gdzie służył jako topograf. Mieszkał i pracował w Uzbekistanie, gdzie w ramach służby badał okoliczne tereny w celu wytyczenia nowych szlaków komunikacyjnych w kierunku Chin i Afganistanu. Brał udział w rosyjskich wyprawach badawczych, a także w pracach archeologicznych w Afrasiab, w trakcie których zgromadził kolekcję starożytnych znalezisk; w późniejszym czasie częściowo odsprzedanych Francuzom, a częściowo przekazanych miastu Samarkandzie. Pozyskane w ten sposób środki finansowe przeznaczył na uruchomienie kopalni węgla w pobliżu Samarkandy. Był członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego w Petersburgu oraz Rosyjskiego Towarzystwa Aklimatyzacji Geograficznej i Botanicznej w Moskwie.

Fascynował się fotografią; był autorem wielu znakomitych zdjęć przedstawiających życie i kulturę badanych obszarów, w tym tereny rzek Zarafszan, Fan, Iskander i Jagnob. Jego prace zdobywały liczne nagrody na krajowych i zagranicznych wystawach, na przykład w 1895 roku w Paryżu, i w 1901 w Warszawie; po dziś dzień jego zdjęcia pojawiają się w niektórych polskich muzeach i instytucjach kulturowych, jak na przykład w Opolu w 2010 roku, czy w Warszawie w 2010 roku. Zasłynął unikatową w skali międzynarodowej kolekcją zdjęć z życia historycznej Buchary, Samarkandy, koczowników Pamiru i tybetańskich chanatów.

Po powrocie do Polski, od 1897 roku, dowodził pułkiem piechoty w Siedlcach; w latach 1904-1905 brał udział w wojnie z Japonią, po zakończeniu której przeszedł na wojskową emeryturę. W 1910 roku, po oskarżeniach o sprzeniewierzenie wojskowych pieniędzy popełnił honorowe samobójstwo w jednym z hoteli w Częstochowie. Pod koniec XX wieku jego ciało zostało ekshumowane, a następnie pochowane na warszawskich Powązkach.

Opracowanie:
@cezarys