Krater zapomnienia - Ambrose Everett Burnside (cz. III) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 78

Jeden z oficerów Ambrose'a Burnside'a wspominał po latach, że od feralnego grudniowego dnia w 1862 roku jego towarzysz broni o fantastycznych bokobrodach nigdy już nie był sobą - rzeź przeszło 10 tys. żołnierzy wywarła na nim wrażenie, które sięgnęło najgłębszych strun jego ducha. Abraham Lincoln nie miał jednak w zwyczaju pozbywać się dowódców, którzy dopisali jedną lub kilka klęsk do listy wstydu wojsk Unii; wiedział, że oficerowie z doświadczeniem, choćby okupionym za cenę ludzkiego życia i honoru państwa, są na wagę złota. Departament Ohio, w skład którego wchodziły prócz tytułowego stanu Indiana, Kentucky i Illinois okazał się kolejną przystanią "Burns'a".

Sytuacja w tym regionie była dla Unii w pierwszej połowie 1863 roku daleka od idealnej. Nie były to stany przywiązane do kwestii zniesienia niewolnictwa jak niektóre obszary w Nowej Anglii, a ich powiązania z Południem były znaczne - głównie za sprawą rzek, które spławiały tamtejsze towary do Zatoki Meksykańskiej - wśród nich największą rolę odgrywał "Ojciec Wód" - Missisipi. Spokoju nie przydawały także Konfederackie rajdy kawaleryjskie, które nierzadko zapuszczały się daleko na północ przekraczając rzekę Ohio. To z kolei prowadziło do wzrostu poparcia dla antywojennych Demokratów skupionych m.in. wokół Clementa L. Valladinghama - tzw. "Miedziogłowych", nazywanych tak przez przeciwników politycznych od rodzaju węża, co miało podkreślać ich zdradzieckość i perfidię.

Burnside zabrał się za porządki w swoim departamencie wystosowując kolejne rozkazy godzące w tak ukochaną przez amerykański naród wolność słowa czy, co jeszcze bardziej zatrważające - wolność osobistą. Tak rozkaz generalny opatrzony numerem 38 stał się podstawą do aresztowania Valladinghama po wiecu, na którym w Mount Vernon, Ohio, nazwał on Lincolna "tyranem" celującym w ustanowienie dyktatury - w myśl rozporządzenia "każdy winny zdrady stanie przed trybunałem wojskowym i uwięziony bądź wygnany ku nieprzyjacielskim liniom". Podstawa prawna została z miejsca zakwestionowana przez zręcznego Demokratę - według niego jako cywil nie obejmowała go wojskowa jurysdykcja. Inne zdanie miał Burnside, a niewłaściwy sąd uznał za właściwe skazanie przeciwnika Lincolna na areszt do końca wojny. Nie było to dokładnie to, czego prezydent oczekiwał - wybory do legislatur stanowych w 1862 roku pokazały, że poparcie dla jego partii Republikanów słabnie, zaś uczynienie z Valladinghama męczennika antywojennego stronnictwa pobrzękującego kajdanami z więziennej celi nie służyło ociepleniu wizerunku posądzanego o tyrańskie praktyki mieszkańca Białego Domu. Nie było to jednak wszystko - Burnside zwrócił się także przeciwko prasie i zamknął propagującą antywojenną linię redakcję Chicago Times. Lincoln musiał interweniować osobiście, tak jak kilkanaście miesięcy wcześniej, gdy John Fremont ogłosił wyzwolenie czarnoskórych w Missouri. Nakazał otworzenie redakcji periodyku i wygnał Valladinghama do Skonfederowanych Stanów.

↑ Clement Laird Vallandigham 1820 - 1871) (źródło: Wikipedia)

Z pewnością bardziej chwalebnym epizodem na tym etapie kariery Burnsa było poradzenie sobie z rajdem kawaleryjskim Johna Hunta Morgana, który mimo początkowych sukcesów został odcięty w drodze powrotnej przez wezbrane wody rzeki Ohio oraz energiczny pościg Unionistów - sam dowódca i architekt rajdu dostał się do niewoli, a także on sam i jego oficerowie musieli znieść jeszcze większe upokorzenie, niż cela w zakładzie karnym w Columbus, Ohio - czy celowo, czy przypadkowo - ogolono ich brody, co jedna z ofiar nazwała: "straszliwym aktem przemocy, o którym historia wojen nie zapomni". Zniesienie rajdu Morgana umożliwiło zdobycie Knoxville, Tennessee - klucza do tradycyjnie unionistycznie nastawionego Wschodniego Tennessee, i włączenie się IX Korpusu Burnside'a w kampanię gen. Williama Rosecransa w tym stanie i Georgii, której celem była Chattanooga, a efektem - klęska Unii nad potokiem Chickamauga 20 września 1863 roku. Jednostka Burnside'a nie brała udziału w bitwie, choć zmierzała ku głównym siłom "Rosy'ego", lecz po klęsce generała-teologa umknęła przed kolumnami pościgowymi Konfederatów zręcznie wymanewrowując ich pod Campbell's Station. Finalnym akordem kampanii było uwolnienie oblężonych w Chattanoodze Niebieskich przez odsiecz pod dowództwem gen. Ulyssesa Granta, pod którego komendą IX Korpus Burns'a wziął udział w Kampanii Lądowej w maju-czerwcu 1864 roku, aż wojska Unii stanęły niespodziewanie u bram Petersburga, położonego na południe od Richmond węzła kolejowego, którego zdobycie znaczyło tyle, co zdobycie samej stolicy CSA. Rozpoczęła się mozolna wojna pozycyjna, ale w lipcu 1864 do generała przybyła delegacja 48 Pułku Pensylwanii złożonego z górników. Zasugerowali oni ciekawy plan podkopania się pod umocnienia Konfederatów i wysadzenia potężnego ładunku, który umożliwi wojskom Unii przełamanie obrony zaskoczonych i oszołomionych Szarych.

Burns podszedł do pomysłu z dużym entuzjazmem, ale i skrupulatnością. Gdy górnicy-żołnierze mozolnie kopali tunel dla podłożenia ładunku, czarnoskóra dywizja była szkolona do otwierającego szturmu na nieprzyjaciela. 30 lipca wszystko było gotowe, ale godziny przed atakiem dowódca Armii Potomaku, surowy gen. George Meade w ostatniej chwili dokonał fatalnej zmiany porządku bitwy - obawiając się rzezi czarnoskórych żołnierzy Unii rozkazał otworzenie natarcia innej jednostce, którą wyłoniono przez ciągnięcie słomek. Okazała się nią komenda gen. Jamesa Ledlie'go, który już w momencie feralnego losowania był tak pijany, że ledwo stał na nogach, stąd też jego podkomendni dowiedzieli się o rozkazie w ostatniej chwili, a sam generał zaszył się głęboko za liniami z butelką rumu. Wybuch był straszliwy i na dobre 30 minut sparaliżował obrońców. Sparaliżował na podobny czas również naprędce ściągniętych atakujących, którzy wreszcie ruszywszy na nieprzyjaciela, miast poruszać się krawędzią wielkiego krateru jaki powstał w wyniku eksplozji, pobiegli wprost do jego wnętrza. Dalsze wypadki można porównać do "polowania na indyki" jak wspominał jeden z weteranów Konfederacji. z 8,500 Federalnych zginęło i zostało rannych ok. 2,400 ludzi, zaś 1,400 dostało się do niewoli przy 1,400 strat wśród Konfederatów. Doszło także do ponurych scen, nietypowych dla wojny secesyjnej, choć znamiennych dla starć z udziałem czarnoskórych żołnierzy Unii - nieszczęśnicy byli nierzadko po kapitulacji zabijani na miejscu przez Konfederatów - taki los spotkał żołnierzy USCT (United States Colored Troops) w Kraterze. Fiasko było absolutne, a Burnside został odsunięty od dowództwa IX Korpusu przez Granta i nie otrzymał do końca wojny żadnego przydziału. Odszedł z armii wraz z końcem wojny.

↑ Rezultat eksplozji w Kraterze (źródło: Wikipedia)

Po konflikcie pełnił wysokie funkcje w przedsiębiorstwach kolejowych, jak również został gubernatorem stanu Rhode Island, a także dwukrotnie senatorem. Pełnił funkcję mediatora w trakcie wojny francusko-pruskiej w 1870 roku. Zmarł w 1881 roku. Ambrose Burnside jest niezbyt wysoko ocenianym dowódcą wojny secesyjnej - na jego karierze wojskowej, tak jak i na jego duszy leży najbardziej tragiczna bitwa wojny - pod Fredericksburgiem, podczas której Armia Potomaku została wykrwawiona bez zadania Konfederatom większych strat, a sukcesy w Karolinie Północnej przed tym wydarzeniem i w zwalczeniu rajdu Morgana czy zdobycie Knoxville później nie zatarły kontrowersji związanych z klęską. Jeśli dodać do tego zaognienie sytuacji na Północnym Zachodzie oraz nieszczęsną bitwę o Krater obraz ciemnieje jeszcze bardziej. Zostały tylko bokobrody, których angielska nazwa jest anagramem nazwiska generała - sideburns - określenie gładko weszło do codziennego użytku.

↑ Burnside na starość (źródło: Wikipedia)