ရုပ္ရွင္ပညာဘယ္လုိသင္ယူမလဲ

ပထမဆုံးေျပာခ်င္တာ အခုေနာက္ပုိင္းမွာ ဒီ ရုပ္ရွင္ပညာရပ္ကုိ စိတ္၀င္တစား၀ါသနာပါလာသူေတြမ်ားပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ Film Festival တစ္ခ်ိဳ႕ ေတြမွာ ျပိဳင္ပြဲဇာတ္ကားေတြ ရာခ်ီေက်ာ္ရွိေနတာကုိ ျမင္ရင္ပဲ ဒါကုိေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ဆုိေတာ့ ရုပ္ရွင္ဆုိတာ ဘာလဲ ရုပ္ရွင္ကုိ ဘယ္လုိေလ့လာၾကမလဲလုိ ေမးလာရင္ မ်ိဳးစုံေသာ အၾကံဥာဏ္ေတြကုိ ေတြ႕ရမွာပါ။ ပထမဆုံးၾကားရႏုိင္တာ သင္တန္းတတ္ဖုိ႔ုျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါကလဲ အတုိင္းအတာတစ္ခုထိမွန္ႏုိင္ပါတယ္။

သင္တန္းေတြအေၾကာင္းမေျပာခင္ ရုပ္ရွင္ဆုိတာဘာလဲဆုိတာ အရင္ေလ့လာၾကည့္ၾကည့္ခ်င္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ေတာ့ ရုပ္ရွင္ဆုိတာ အႏုပညာပါ။ ဒါဆုိ လူတုိင္းကေျပာႏုိင္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ သူေျပာမွလား ရုပ္ရွင္ဆုိတာ အႏုပညာဆုိတာ လူတုိင္းသိတယ္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ေသခ်ာေျပာရဲတာက အျပင္လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မသိပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ ေဖာင္းပြေနတဲ့စကားထဲမွာ အႏုပညာဆုိတာလဲ ပါပါတယ္။ ရုပ္ရွင္ဖန္တီးျခင္းမွာ အႏုပညာအစုအဖြဲ႕လုိက္ၾကီးပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒီလုိပဲ ေနာက္ထပ္ေျပာႏုိင္တာက ရုပ္ရွင္ဆုိတာ နည္းပညာအစုအဖြဲ႕ၾကီးလဲျဖစ္ပါတယ္။ နည္းပညာမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး ရႈပ္ေထြးတဲ့ Science ေတြထိဆင္းတဲ့ နည္းပညာအစုအဖြဲ႕ၾကီးလဲပါပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ရုပ္ရွင္ဟာ စီးပြားေရးတစ္ခုဆုိတာလဲ ျငင္းလုိ႔မရပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ ေဖ်ာ္ေျဖေရးလဲ ျဖစ္ေနပါေသးတယ္။ ရုပ္ရွင္က ပညာေတာ့မေပးခုိင္းပါနဲ႔ေတာ့။ ရုပ္ရွင္ဖန္တီးသူေတြဟာ လူေတြထဲကလူေတြပဲ ျဖစ္တာေၾကာင့္ လူလူခ်င္း ပညာသြားေပးေနလုိ႔ေတာ့ အဆင္မေျပပါ။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ ျပန္ခ်ဳပ္ရရင္ ရုပ္ရွင္ဟာ Art, Technology, Entertainment & Business လုိ႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္တစ္ေယာက္တည္းရဲ႕ အျမင္ျဖစ္ပါတယ္။

ပထမဆုံး ရုိက္ကူးဖန္တီးျခင္းအပုိင္းကပဲ ၾကည့္ၾကပါမယ္။ စစခ်င္းမွာပဲ ရုပ္ရွင္ဆုိတာ ဇာတ္လမ္း ပုံျပင္တစ္ခုကုိ ေျပာမွျဖစ္တဲ့အတြက္ The Art of Storytelling ဆုိတဲ့ ပုံေျပာျခင္းအႏုပညာဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ဒီအထိသင္တန္းနဲ႔ ေတြးရင္ ဒီမွာ Script သင္တန္းေတြ ရွိပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာေတာ္ေတာ္ေလး ေကာင္းမြန္တဲ့ သင္ၾကားမႈေတြကုိ ေတြြ႕ရပါတယ္။ ဇာတ္လမ္းတည္ေဆာက္ပုံေတြ Conflict တည္ေဆာက္ပုံ ဇာတ္လမ္း Structure ေတြကုိ ေသခ်ာသင္ေပးပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ကုိယ့္မွာေျပာစရာ Story မရွိရင္ ဒီသင္ထားသမွ်အလကားပါပဲ။ ကုိယ့္မွာရွိတဲ့ Story ကုိ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ အထိေရာက္ဆုံးျဖစ္ေအာင္ အျပင္းထန္ဆုံးျဖစ္ေအာင္ လုပ္တဲ့နည္းေတြသင္ေပးလုိ႔ရေပမယ့္ ကုိယ္ကုိယ္တိုင္မွာေတာ့ ေျပာစရာ Story ေတြ ေျပာခ်င္တဲ့ Story ေတြ ျပည့္ႏွက္ေနဖုိ႔လုိပါတယ္။ ဒီလုိ Story ေတြ ဘယ္ေနရာက ရွာႏုိင္တယ္ ဘယ္က Inspiration ယူလုိ႔ရတယ္ဆုိတာမ်ိဳးေတြလဲရွိေပမယ့္ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္မွာ ပါရမီပါလာဖုိ႔ေတာ့လုိပါတယ္။ ေျပာခ်င္တာေတြ ျပည့္ႏွက္ဖုိ႔လုိတယ္ ထင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဇာတ္ညႊန္းသင္တန္းသြားတတ္လုိက္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း Storyteller ျဖစ္လာမွာမဟုတ္ပါဘူး။

ေနာက္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Cinematography ျဖစ္တဲ့ ရုိက္ကူးေရးပညာရပ္ကုိ သင္တဲဲ့သင္တန္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ဒီတစ္ခုက နည္းနည္းပုိဆုိးပါတယ္။ Cinematography ဆုိရင္ Camera ကုိင္ျပီး ရုိက္ကူးၾကတာကုိပဲ ေျပးျမင္ၾကတတ္ပါတယ္။ Camera Operation က နည္းပညာပုိင္းသက္သက္ပါ။ Setting ေတြ Camera Codec ေတြ Format ေတြ ကုိင္တြယ္တတ္တာက နည္းပညာပါ။ ခုဏကေျပာခဲ့တဲ့ Story ကို Camera Shot, Angle ေတြ Movement ေတြကေန ၾကည့္ရႈသူပရိတ္သတ္ကုိ ဇာတ္လမ္းရဲ႕ အနိမ့္အျမင့္နဲ႔ Feeling ကုိ ခံစားလာေအာင္လုပ္တာက Art ပါ။ Camera ကုိင္တတ္ရုံ Composition မလြဲရုံရုိက္တာက အႏုပညာမဟုတ္ပါဘူး။ သင္တန္းေတြက ဘာအမ်ားဆုံးေပးႏုိင္မလဲဆုိေတာ့ နည္းပညာပုိင္း အေခၚအေ၀ၚနဲ႔ အယူအဆအေျခခံေတြပဲ မ်ားေသာအားျဖင့္ေပးၾကတာေတြ႕ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကုိယ္တုိင္လဲ Cinematography & Camera သင္သူပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က Camera ကုိင္ျပီး Field ထဲ ဆင္းသြားႏုိင္ေအာင္လုပ္ေပးဖုိ႔ပဲ ေတာင္းဆုိခံရပါတယ္။ ဒါက Wide Shot ဒါက Close Up ဆုိျပီးစသင္လုိက္ပါတယ္။ အေျခခံအယူအဆျဖစ္တဲ့ Low Angle ဆုိ ဘယ္လုိ Mood စသျဖင့္ ေျပာလုိက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သိေစခ်င္တာက ရုပ္ရွင္ဟာဒီထပ္အမ်ားၾကီး ပုိတယ္ဆုိတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေရြးခ်ယ္လုိက္တဲ့ Shot Size ေတြ Angle ေတြ Movement ေတြဟာ ပရိတ္သတ္က သူတုိ႔မသိလုိက္ခင္မွာပဲ သူတုိ႔ကုိ လႊမ္းမုိးျပီး Story ေပးခ်င္တဲ့ Mood ကုိ Derive လုပ္သြားႏုိင္တာမ်ိဳး ျဖစ္ရပါမယ္။ ဒီလုိ လုပ္ဖုိ႔ ဒီ Cinema Language လုိ႔ ေခၚတဲ့ ရုပ္ရွင္ဘာသာစကားကုိ နားလည္ရပါမယ္။ အနက္ကုိ ျမင္ႏုိင္ရပါမယ္။ ျပန္ဖန္တီးႏုိင္ရပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သင္တန္းေတြကလဲ အဲ့ဒီအပုိင္းကုိ နားလည္ရုံေလာက္ အဆင့္ကုိပဲ ေပးႏုိင္ပါတယ္။ ေနာက္မ်ားမွာေတာ့ Film Education ေပၚလာရင္ေတာ့ အမ်ားၾကီး ေကာင္းလာႏုိင္ပါတယ္။ အခုေတာ့ Education ထပ္ Shortcut Training ေတြပဲ မ်ားပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကုိယ္တုိင္လဲ Shortcut ပဲ သင္ေနတဲ့သူပါ။ Art လဲ ကုိယ္မွမသိကုိး။
Entertainment & Business က ဖန္တီးသူ အႏုပညာရွင္ေတြ သိပ္အာရုံစုိက္ေလ့မရွိတဲ့ အရာေတြပါ။ ပညာရပ္ပုိင္းအရေျပာလဲ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေတြ စိတ္၀င္စားၾကမယ့္ အရာမဟုတ္လုိ႔ မေျပာေတာ့ပါဘူး။ တစ္ကယ္တန္း Professional အျဖစ္ရပ္တည္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ နားလည္ေအာင္လုပ္ထားရမယ္ေတာ့ ထင္ပါတယ္။ ဒီမွာေတာ့ ထားပါ။

Art နဲ႔ Technology မွာပဲ ဘယ္လုိလုပ္ရမလဲဆုိတာ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ Technology အရ သင္တန္းေကာင္းေကာင္းတစ္ခုကုိ Starting Point အေနနဲ႔ စတင္သင့္ပါတယ္။ သူတုိ႔က ဘာေပးႏုိင္မလဲဆုိေတာ့ ဆက္ေလ့လာဖုိ႔ အေျခခံကုိ ေပးႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ Internet ကုိ အသုံးျပဳျပီး က်န္တာကုိ ဆက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ Technology ဆုိတာက မလုိက္ေနရင္ အျမဲေျပာင္းလဲေနမွာပါ။ Internet ေကာင္းေကာင္းသုံးဖုိ႔နဲ႔ English Reading & Listening ေကာင္းေကာင္းရရင္ နည္းပညာကုိ ေတာက္ေလွ်ာက္လုိက္ေနႏုိင္မွာပါ။ Youtube မွာလဲ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္လုိ စာဖတ္မပ်င္းဖုိ႔နဲ႔ သိခ်င္စိတ္ျပင္းျပဖုိ႔ပဲလုိပါတယ္။ Dynamic Range ဆုိတာဘာလဲ Latitude ဆုိတာဘာလဲ LOG ဆုိတာဘာလဲ RAW ဆုိတာဘာလဲ Codec ဆုိတာ ဘာလဲ ေနာက္ဆုံး Camera ေတြ ဘယ္လုိ အလုပ္လုပ္လဲကအစ အကုန္လုိက္ေလ့လာလုိ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးေပၚ Tools ေတြ ဘာေတြရွိလဲ သူတုိ႔နဲ႔ ကုိယ္လုပ္ခ်င္တာ ဘာေတြလုပ္လုိ႔ရလဲ စသျဖင့္ ေလ့လာေနလုိ႔ရပါတယ္။

Art အရ ေလ့လာရတာ ပုိေပ်ာ္ဖုိ႔ေကာင္းပါတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ ရုပ္ရွင္မ်ားမ်ားၾကည့္ဖုိ႔ပါပဲ။ ခံစားဖုိ႔ မၾကည့္ပဲေလ့လာဖုိ႔ ၾကည့္ပါ။ ၾကည့္တဲ့ကားေလးေတာ့ ေရြးေပါ့ေနာ္။ Composition ေတြ Camera Movement ေတြကုိ သည္းသည္းသန္သန္ေလ့လာခ်င္တဲ့အခ်ိန္မွာ Michael Bay ကား သြားၾကည့္လုိ႔ အဆင္မေျပႏူိင္ဘူးေပါ့။
Internet မွာ ရွာၾကည့္ပါ။ Filmmaker ေတြ ၾကည့္သင့္တဲ့ ဇာတ္ကားစာရင္းတုိ႔ Cinematography ပုိင္းအရ ၾကည့္သင့္တဲ့ ဇာတ္ကားတုိ႔ စသျဖင့္ရွိပါတယ္။ ေနာက္ျပီး Filmmaking မွာ Influence ျဖစ္ျပီး Cinema Language အသစ္ေတြ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ Hitchcock လုိ Director ရဲ႕ ဇာတ္ကားေတြ ျပန္ရွာၾကည့္တာေတြလုပ္လုိ႔ရပါတယ္။ (အတင္းၾကီးေတာ့လဲ မၾကည့္ခ်င္ပဲလဲမၾကည့္ပါနဲ႔ အိပ္ေပ်ာ္သြားတတ္ပါတယ္) သူတုိ႔ဆီက ဘာေတြရႏုိင္္လဲဆုိရင္ အကုန္လုံးပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္ဆုိရင္ေတာ့ Staging & Blocking ေတြ Camera Movement ေတြကုိ အာရုံထည့္ျပီးလုိက္ၾကည့္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိထားတဲ့ ရုိးရုိးရွင္းရွင္းမဟုတ္တာေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သင္ခဲ့ရတဲ့ Standard Techniques ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ တစ္ကယ့္ Artist လုိ႔ သတ္မွတ္ထားၾကတဲ့ Director ေတြ ရုိက္တဲ့ ရုပ္ရွင္ေတြမွာ မေတြ႔ရပါဘူး။ ဥပမာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သိၾကတဲ့ လူႏွစ္ေယာက္စကားေျပာရင္ Over The Shoulder – Medium Close Up – Close Up စသျဖင့္ Coverage အစုံနဲ႔ ရုိက္ၾကပါတယ္။ Hollywood ဇာတ္ကားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာလဲ ဒီပုံစံကုိေတြ႕ရပါတယ္။ Edit မွာ Shot ေတြကုိ Back & Forth လုပ္တယ္ေပါ့။ တကယ္တန္းက စဥ္းစားၾကည့္ရရင္ Camera တစ္လုံးတည္းနဲ႔ရုိက္ရင္ပုိဆုိးပါတယ္။ သရုပ္ေဆာင္ေတြ ပင္ပန္းပါတယ္။ သူတို႔ပင္ပန္းမွာဆုိးလုိ႔ Coverage မရုိက္ေတာ့ဘူးလားဆုိေတာ့လဲ မဟုတ္ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ဇာတ္ကားေတြမွာ ဒီလုိ Standard Coverage ပုံစံကေနခြဲထြက္ျပီး Viewer Eye ကုိ တျခားဟာေတြနဲ႔ Direct လုပ္တာေတြေတြ႔ရပါတယ္။ Composition နည္းေတြ သရုပ္ေဆာင္ေတြရဲ႕ အၾကည့္ေတြ Lighting ေတြ Blocking ေတြနဲ႔ ဖန္တီးတာေတြေတြ႕ရပါတယ္။ ေရာ့ ငါၾကည့္ေစခ်င္တာသူ CU ကြာလုိ႔လုပ္လိုက္တာထပ္ ဒီထဲမွာကုိပဲ ၾကည့္ေစခ်င္တဲ့သူကုိ တျခားနည္းလမ္းေတြနဲ႔ Direct လုပ္ၾကတာမ်ိဳးေတြပါ။ Filmmaking ကုိ ေသခ်ာ စနစ္တက် Formal Education ရွိခဲ့သူေတြကေတာ့ ဒါေတြရင္းႏွီး ကၽြမ္း၀င္ျပီးသားျဖစ္မွာပါ။

ေသခ်ာသိခ်င္ရင္ေတာ့ ရုပ္ရွင္မ်ားမ်ားၾကည့္ၾကပါလုိ႔ တုိက္တြန္းပါတယ္။ ဒ့ါေၾကာင့္ ရုပ္ရွင္မ်ားမ်ားၾကည့္ရပါမယ္။ Hitchcock ဇာတ္ကားေတြဟာ နည္းနည္းေဟာင္းေနလုိ႔ ပ်င္းစရာေကာင္းတယ္ထင္ရင္ ေနာက္ဆုံး Steven Speilberg ဇာတ္ကားေတြ ၾကည့္လုိ႔ရပါတယ္။ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့ Youtube ေပၚမွာ Film Analyst ေတြရဲ႕ Video ေတြ ေလ့လာလုိ႔ရပါတယ္။ ဒါက ကုိယ့္ဘာသာၾကည့္တာထပ္ ျမန္ျပီးစုံစုံလင္လင္ေတြ႔ရပါမယ္။ တစ္ခုပါပဲ။ သူမ်ား Analysis ကုိ ၾကည့္တာမုိ႔ သူေျပာတာကုိပဲ အလုိလုိလက္ခံမိတတ္ပါတယ္။ ကုိယ့္ဘာသာၾကည့္ျပီး ကုိယ္တစ္ကယ္ခံစားရတာကုိ ေလ့လာရင္ ပုိျပီးေကာင္းမွာပါ။

အဆုံးသတ္ကေတာ့ ရုပ္ရွင္ဖန္တီးျခင္းကုိ သင္ယူဖုိ႔ဟာ ကုိယ္ကုိယ္တိုင္ အႏုပညာကုိခံစားတတ္ျပီး အနက္ကုိျမင္ေအာင္ၾကည့္တတ္ဖုိ႔နဲ႔ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ ျပန္ဖန္တီးႏုိင္ဖုိ႔ပါပဲ။ နည္းပညာပုိင္းကေတာ့ စာမ်ားမ်ားဖတ္ဖုိ႔နဲ႔ Internet Community ေတြမွာ Member ၀င္ထားရင္အမ်ားၾကီး အက်ိဳးရွိမွာပါ။ ရုပ္ရွင္ဖန္တီးျခင္း Process မွာပါတဲ့ အႏုပညာ နည္းပညာတုိင္းဟာ အင္္မတန္က်ယ္ျပန္႔တာမုိ႔ ဘယ္ေတာ့မွေတာ့ အကုန္သိသြားမွာမဟုတ္ပါ။ ေလ့လာရင္း ဖန္တီးၾကရမွာပါ။ ဒီေဆာင္းပါးမွာပါတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြဟာ ကၽြန္ေတာ့္ အထင္နဲ႔ အေတြ႔အၾကဳံသီးသန္႔သာျဖစ္တာမုိ႔ လြဲမွားတာမ်ိဳးရွိရင္ ျပင္ဆင္ဖတ္ရႈေပးပါရန္ ေတာင္းပန္ပါတယ္။ ဒီထပ္နက္နဲတဲ့ ရုပ္ရွင္ပုိင္းကုိလဲ ကၽြန္ေတာ္မမွီတဲ့အတြက္သိသေလာက္ေလးပါ။

Written by Phyo Zan