HEM CEZA GİBİ HEM DE DEĞİL: HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİYE BIRAKILMASI
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu Türk Ceza Hukuku’na ilk defa 2005’te Çocuk Koruma Kanunu’nun 23. maddesiyle girmiştir. Ardından Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesiyle, çocuklarla birlikte tüm sanıklar için uygulanabilir hale gelmiştir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasında çocuklarla yetişkinler arasındaki tek fark, hükmün;
- çocuklar için üç,
- diğer sanıklar için beş yıl geri bırakılmasıdır.
2010 yılında ise;
- Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemeyeceği ve
- Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemeyeceği düzenlenmiştir.
Hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasının asıl amacı; suç işleyen bireyi hapsetmeden topluma kazandırmaktır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasında(HAGB) sanık hakkında yapılan soruşturma ve kovuşturma neticesinde sanığın işlemiş olduğu suç kesinleşmiş demektir. Yani suçun varlığı kesinleşmiştir! Ancak sanık hakkında kurulan bu mahkumiyet hükmü hukuki sonuç doğurmamaktadır. Daha basit bir anlatımla; HAGB’nin koşulları varsa mahkeme kurduğu mahkumiyet hükmünü açıklamamakta, ikinci bir kararla bu hükmü geri bırakmaktadır. Mahkumiyet kararı açıklanmadığı için dava aslında devam edecek, kamu davası sona ermeyecek, birey hakkındaki mahkumiyet hükmü kesinleşmeyecek ve adli sicile işlemeyecektir.
HAGB HANGİ SUÇLARDA UYGULANIR?
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki inkılap kanununda yer alan suçlarda HAGB uygulanmaz.
Bu istisnanın dışında şu koşullar gerçekleştiğinde HAGB uygulanabilecektir;
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılabilmesi için sanık hakkında hükmolunan cezanın 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olması gerekir. Adli para cezasının miktarı bakımından bir sınırlama yoktur. Hapis ve adli para cezası birlikte hükmedilmişse hapis cezasının sınırına bakılacaktır.
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılabilmesi için sanığın daha önceden kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış gerekir. (Kasıtlı suç ve taksirli suç ayrımı başka bir yazımın konusu olacak o yüzden bu konuyu şimdilik bu kadar açıklamayla bırakıyorum.)
- Sanığın aynı zamanda işlediği bir suçtan dolayı TCK md 51 de düzenlenen cezanın ertelenmesi kararının verilmemiş olması gerekir. Zira hapis cezasının ertelenmesi kararından sonra denetim süresi iyi halli olarak geçirildiği takdirde, kişinin cezası yalnızca infaz edilmiş sayılacak; bu durumda mahkûmiyete bağlanan sonuçlar da devam edecektir.
- Mahkemenin, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışlarını göz önünde bulundurarak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varması gerekir (CMK md.231/6-b)
- HAGB kararının verilebilmesi için aynı zamanda sanığın rızasına ihtiyaç vardır. Zira HAGB sanığın bahsi geçen suçu işlediği anlama gelecektir. Bu yüzden sanık dilerse HAGB’yi kabul etmeyerek suçu işlemediğini kanıtlamak için istinaf veya temyiz yoluna gidebilecektir.
- Suç uzlaşma kapsamında olmamalıdır. Uzlaşma hükümlerinin uygulanması mümkün ise hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
- Sanık, işlediği suç ile ortaya çıkardığı maddi zararı gidermelidir. Aksi takdirde yine HAGB mümkün olmayacaktır.
HAGB KARARI VERİLİRSE NE OLUR?
- HAGB kararı verildiği zaman yetişkinlerde 5 çocuklarda ise 3 sene boyunca herhangi bir suç işlenmemesi gerekir. Buna denetim süresi denir. Bu süre içerisinde herhangi bir kasıtlı suç işlenmez ise açıklanmayan hüküm kaldırılır ve hiçbir sonuç doğurmaz. Sanık yine de yargılama giderlerini ve vekalet ücretini ödeyecektir.
- Sanık denetim süresi içinde, kasıtlı bir suç işlemesi halinde bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir.
- Sanık denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işler veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklerine aykırı davranırsa, mahkeme hükmü açıklar ve cazası infaz edilir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, kendine has bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde kullanılabilir.