Source

1. Giriş

Osmanlı donanması en azından 11. yüzyılın sonlarından 18. yüzyıla kadar olan askeri ihtişamıyla ünlüdür. Eyleminin coğrafi kapsamı, Akdeniz'in en batı bölgelerinden Hint Okyanusu ve Hürmüz Boğazı'na kadar uzanmıştır. Osmanlı Devletinin başarıları, daha geniş bir coğrafya ve denizcilik bilimine olan katkılarıyla doğrudan ilgilidir. Bununla birlikte bu yönü az bilinmektedir. Yakın zamana kadar, tarihçiler, 15. yüzyılın sonlarından itibaren yapılan coğrafi keşiflerin ve okyanus hareketlerinin dramatik öyküsünü açığa çıkarmakla daha çok uğraşmışlardır.

Bununla birlikte, son zamanlarda, Osmanlı bilginlerinin haritacılık, coğrafya ve denizcilik biliminin gelişimine olan katkısına ışık tutan birçok bilimsel çalışma yayınlanmıştır. İster Osmanlı haritalarına ister Akdeniz, ister dünya haritaları, isterse de Piri Reis tarafından tasarlanan haritalar olsun, özellikle dikkat gösterilmektedir.

2.Haritacı ve Deniz Gezgini

Source

Piri Reis'in tam adı Hadji Muhiddin Piri Ibn Hadji Mehmed'dir. Bir deniz kaptanı olarak mükemmelliğinden dolayı Reis olarak adlandırılmıştır. 1465-1470 yılları arasında Gelibolu'da Ege kıyılarında doğdu ve 1554 Kahire'de idam edildi.

Ünlü Osmanlı-Türk denizci, coğrafyacı ve haritacı olmasından önce, Piri Reis'in 15. yüzyılın sonuna doğru denizcilik kariyerine, zamanın tanınmış bir denizci olan amcası Kemal Reis'in emriyle başlamıştır. 1499'da birinci Savaşı (Zoncho savaşı) ve 1500'de ikinci savaşı (Modon Savaşı) dahil olmak üzere İspanyol, Ceneviz ve Venedik donanmalarına karşı yıllarca sürecek olan savaşlara katılmıştır. Kızıldeniz ve Hint Okyanusu'ndaki Portekizlilerlede savaşmıştır.

Bu askeri eylemler arasında ve 1511 yılında amcası Kemal Reis'in ölümünden sonra, Piri Reis, 1513'te ilk dünya haritasını çıkarmak için Gelibolu'ya döndü. Daha sonra 1521 ve 1525'te Kitab-ı Bahriye adlı kitabının iki versiyonunu oluşturdu. Daha sonra, 1528-1529 yıllarında ikinci dünya haritasını çizdi.

1516 yılına gelindiğinde, Piri Reis Osmanlı filosunda bir gemi kaptanı olarak görev yapıyordu. Mısır'a karşı 1516-1517 seferberliğine katıldı ve 1517'de dünya haritasını I. Sultan Selim'e göstermeyi başardı. 1521'de Kitab-ı Bahriye'yi tamamladıktan sonra, bir sonraki sene Rodos'a karşı kuşatmaya katıldı. Aziz John'un Şövalyeleri, adanın 25 Aralık 1522'de Osmanlı'ya teslim olmasından ve Rodoslu Şövalyelerin daimi olarak ayrılmasından sonra sona erdi.

1547'de Piri Reis, Reis (amiral) rütbesine yükselmiş ve Suez'deki merkezi ile Mısır'daki filo ve Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı filosunu komuta etmiştir. 26 Şubat 1548'de Portekiz'den Aden'i ele geçirdi ve 1552'de Portekiz'in 1507'den beri işgal ettiği Muscat'ı ve önemli Kiş adasını fethetti. Daha doğuda Piri Reis, Hürmüz Boğazı'ndaki Hürmüz Adası'nı fethetti. Portekizliler dikkatlerini Arap Körfezine yönelttiğinde ise Piri Reis, Katar yarımadasını ve Bahreyn adasını alarak, arap kıyılarına uygun üsleri Portekiz'den yoksun bırakmıştır.

Türk Donanması'nın çeşitli savaş gemileri ve denizaltıları Piri Reis'den sonra isimlendirildi.

3.Dünya Haritaları

Piri Reis, Kitab-ı Bahriye'de (Denizcilik Kitabı) topladığı dünya haritaları ve çizelgeleriyle bugün bilinmekte. 1513 yılında hazırlanan ilk dünya haritasının bir parçası 1929 yılında İstanbul'daki Topkapı Sarayı'nda bulunmuştur. Piri Reis tarafından imzalanmış ve Muharrem 919 (9 Mart-7 Nisan 1513) tarihlidir. Piri Reis'in 1517 yılında Kahire'deki Sultan I. Selim'e sunduğu dünya haritasının sadece bir parçasıdır.

Source
İstanbul'daki Topkapı Müzesi'nde düzenlenen Piri Reis'in ilk Dünya Haritasının hayatta kalan parçasının görünümü. 1513'te çizilmiş, Amerika kıtasını da içine aldığı bilinen en eski harita. Orijinal haritanın sadece yarısı hayatta kalmıştır.


Source
Renklendirilmiş parşömen üzerine çizilen harita, 1517'de Kahire'de I. Selim'e sunulmuştur.En şaşırtıcı yanı, bir Osmanlı haritasında Amerika'nın varlığıydı. 1513 haritası, Piri Reis'in topladığı bazı 20 eski harita ve şemalara dayandığı söylenmektedir. Çizilen bu haritanın en çarpıcı özelliği kıtaların konumlandırılmasında (özellikle Afrika ve Güney Amerika arasındaki ilişki) doğruluk düzeyidir. On yıllar sonra çizilen haritaların bile bu kadar doğru konumlandırması ve orantıları yoktur.

Harita, Avrupa'nın ve Afrika'nın batı kıyılarının, doğu, orta ve güney Amerika'nın, Atlantik adalarının ve okyanusun bir bölümünü göstermektedir. Güney Amerika'nın büyük bir detayı vardır.

Source
Yukarıdaki harita; Kuzeyde Labrador ve Newfoundland'dan Kuzey Amerika'ya, Florida, Küba ve güneydeki Orta Amerika bölgelerine kadar 1528 yılında çizilen Piri Reis'in ikinci Dünya Haritasının hayatta kalan parçasıdır.

4.Kitab-ı Bahriye

Source

Haritalar hakkında ayrıntılı bilgi ve Akdeniz'in önemli limanlarını ve şehirlerini anlatan son derece hassas tabloları içermektedir. Akdeniz'in ana limanlar, koylar, körfezler, yarımadalar, adalar, boğazlar hakkında detaylı bilgilerle zengin olan haritadır. Kitap ayrıca, her ülkenin ve şehrin yerel halkı ve kültürlerinin meraklı yönleri hakkında bilgi içermektedir.

Source

Kitap aslında 1511 ve 1521 yılları arasında yazılmış, ancak 1524-1525 yılları arasında daha detaylı olarak düzenlenmiş ve daha iyi hazırlanmış grafiklerle Osmanlı Sultan'ı Kanuni Sultan Süleyman'a hediye olarak sunulmuştur. Piri Reis, bu tabloları, amcası Kemal Reis ile Akdeniz'in etrafındaki seyahatlerinde çizdiği düşünülmektedir. 1525'in gözden geçirilmiş baskısı toplam 434 sayfaya ve 290 harita içermektedir.

Kitab-i Bahriye'nin iki ana bölümü vardır. İlk bölüm, fırtına türleri, bir pusula kullanma teknikleri, limanlar ve kıyı çizgileri hakkında ayrıntılı bilgi içeren yıldızları kullanarak yön bulma yöntemleri, büyük okyanusların özellikleri ve etrafındaki araziler hakkında bilgi vermeye ayrılmıştır.

İkinci bölüm tamamen çizelgeler ve seyir rehberlerinden oluşmaktadır. İkinci bölüm Çanakkale Boğazı'nın betimleyerek başlar ve Ege Denizi, Adriyatik Denizi, Tiren Denizi, Ligurya Denizi, Fransız Rivierası, Balear Adaları, İspanya kıyıları, Boğaz adaları ve sahilleri ile devam etmektedir. Bu bölümde ayrıca, her şehirde ünlü anıt ve binaların tasvirleri ve çizimleri ile Piri Reis hakkında biyografik bilgiler yer almakta ve bu çizelgeleri tek bir harita çizmek yerine bir kitapta toplamayı tercih etmenin nedenini bu kadar bilgi ve ayrıntı vermek olduğunu gösterilmektedir. Kitab-ı Bahriye'nin kopyaları dünya çapında birçok kütüphane ve müzede bulunur. Kitab-ı Bahriye ayrıca arkeologların, coğrafyacıların, tarihçilerin ve dil bilimcilerin ilgisini uyandırmıştır. Kitabın iki versiyonu vardır, ilk tarih 1521 ve ikincisi beş yıl sonra. İkisi arasında birçok fark var.

Source

Kitabın genişletilmiş versiyonu fırtınalar, pusula, portolan şemaları, astronomik haritalar, dünya okyanusları ve onları çevreleyen topraklar gibi denizcilik meselelerinin iyi tanımlarını da vermektedir.

Source

Yukarıdaki harita;Piri Reis tarafından Kitab-i Bahriye'den Avrupa, Akdeniz ve Kuzey Afrika'nın ilginç bir haritası.
Kitab al-Bahriye'nin Avrupa'daki tüm kütüphanelere yayılmış yaklaşık otuz el yazması vardır. Çoğu el yazması ilk versiyondandır. Aşağıdakiler arasında, her iki versiyonun konumu ve ayrıntılı bir şekilde verilmiştir;

İlk versiyonun bulunduğu yerler;

• İstanbul Topkapı Sarayi Kütüphanesi
• İstanbul Nuruosmaniye Kütüphanesi
• İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi
• Bologna, Üniversite Kütüphanesi, Marsili koleksiyonu
• Viyana, Nationalbibliothek
• Dresden, Staatbibliothek
• Londra, British Müzesi
• Oxford, Bodleian Kütüphanesi
• ABD, Baltimore'daki Art Galerisi

İkinci versiyonun bulunduğu yerler;

• İstanbul, Topkapı Sarayı Kütüphanesi
• İstanbul, Kütüphane Köprülü Zade Fazıl Ahmad Paşa
• İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi
• Paris Bibliothèque nationale de France

bulunmaktadır.

Şunları söylemek istiyorum ki; Daha önceden Piri Reis'i anlatan bir tarih kiabı okumuştum. İnternette araştırırken yerli kaynakların çok sınırlı bilgiler verdiğini farkettim. Tarihimize sahip çıkmıyoruz. Yabancı kaynaklarda daha fazla bilgi bulmak mümkün.

Kaynakça

Referans 1

Referans 2

Referans 3

Referans 4

Referans 5

Referans 6

 

---

Posted from my blog with SteemPress : https://queqtra.timeets.xyz/2018/07/04/piri-reis-kimdir-piri-reis-hakkinda-bilinmeyenler/

---