WEB 3.0 NEDİR?
İnternet icat edildiğinden beri büyük oranda değişmiştir. İnternet Aktarmalı Sohbetinden (IRC) günümüz sosyal
medyasına kadar insanlar arası iletişimin olmazsa olmazlarından biri haline geldi
ve hala da evrilmeye devam ediyor. Web 2.0’dan 3.0 sürümüne geçilmesi muhtemelen birçok
kişi tarafından fark edilmeyecektir. Uygulamalar hemen hemen şu anda kullandığımız gibi görünecek,
değişiklikler ancak arka planda anlaşılabilecektir. Web 3.0, büyük oranda makine öğrenmesi ve yapay
zekâ (machine learning ve artificial intelligence) üzerine dayanan yeni nesil bir İnternet teknolojisidir.
Bu teknoloji, verinin makine temelli şekilde değerlendirilmesi üzerine odaklanan daha açık, bağlantılı
ve akıllı web siteleri ve web uygulamaları yaratmayı hedeflemektedir. Çok sayıda insanın mevcut İnternet’i yeniden tasarlamak için daha çok çalışmasının ana nedeni, günümüzün en çok kullanılan İnternet
platformlarının birçoğunun, kullanıcıların ürettiği verilerden kâr sağlayan sadece bir avuç güçlü şirket tarafından kontrol edilmesidir. Web 3.0 aslında bireylerin gizliliklerinden, değerli ve önemli verilerinden vazgeçmeden İnterneti kullanmaları için yeni bir yöntemdir.
Web 3.0’ın ne olduğunu anlayabilmemiz için ilk önce İnternet’in önceki versiyonlarının iyi anlaşılması
gerekmektedir. Özgün olan İnternet şu an Web 1.0 olarak bilinen bir kavrama dayanmaktadır. Bu konsept, 1999 yılında yazar ve web tasarımcısı Darci DiNucci eliyle Web 1.0 ile Web 2.0’ı birbirinden
ayrıştırırken ortaya atılmıştır. 1990’ların başlarında web siteleri yalnızca bilgiyi görüntüleme yetisine sahip olan statik HTML sayfaları aracılığıyla yapılıyordu du ve kullanıcıların veriyi değiştirmesi mümkün değildi. Web 1.0’da birçok
kullanıcı, içeriğin pasif tüketicileriydi. Bir başka deyişle, Web 1.0 yazmakla
değil okumakla ilgili olup dinamik değil statik bir yapıydı. Bu durum 1990’lı yılların sonlarında İnternet’in şekillenmesiyle değişmeye başladı. Web 2.0 ile kullanıcılar veri tabanlarının, sunucu ve istemci
taraflı süreçlerin, sosyal medyanın ve forumların
kullanımı aracılığıyla web siteleriyle etkileşim kurabilmeye başladı. Böylece sabitlikten daha hareketli
bir webe doğru değişim gerçekleşti. Web 2.0, kullanıcı kaynaklı içeriğe ve farklı web
siteleri ile uygulamalar arasında karşılıklı olarak çalışabilirliğe daha fazla önem veriyordu. Web 2.0’da
gözlem daha arka planda olmakla birlikte katılım ön plandaydı. 2000’li yılların ortasında birçok web
sitesi Web 2.0’a geçiş yaptı. Bu aşamada kullanıcılar içeriklerinin birçoğunu YouTube, Facebook veya
Twitter gibi platformlarda oluşturdu. Sistem daha sosyal ve işbirliğine dayalıydı ancak bunun elbette
bir bedeli vardı. Bu daha “paylaşımlı” İnternet’in dezavantajı, kullanıcıların içerik oluşturarak bu platformları kontrol eden firmalara kişisel bilgi ve içerik sağlamasıydı.
Peki Web 3.0 nedir? İnternet’in oluşum tarihine baktığımızda sistematik anlamda daha zeki bir webin
değişimi mantıklı gelmektedir. İlk olarak bu veri kullanıcılara sabit olarak sunuluyordu. Kullanıcılar
daha sonra bu veriler ile dinamik şekilde etkileşim kurabilmeye başladı. Artık bu verinin tamamı kullanıcı deneyimini iyileştirmek ve webi daha kişiselleştirilmiş hale getirmek için birtakım algoritmalar
tarafından kullanılacaktı. Web 3.0 blockchain, açıkkaynak kod yazılım, sanal gerçeklik, Nesnelerin İnterneti (IoT) ve bunun gibi birçok eşler arası (P2P) teknolojiyi ileriye taşıyabilecek bir gelişimdir. Günümüzde birçok uygulama yalnızca tek bir işletim sisteminin üzerinde çalışabilmektedir. Web 3.0’da uygulamalar ek geliştirme masrafı olmadan birçok
farklı türde ve alanda donanım ve yazılım üzerinde çalışır vaziyete gelebilecektir. Web 3.0 İnternet’i
çok daha kullanıcı dostu ve merkeziyetsiz hale getirmeyi amaçlar. Mevcut yapı dahilinde kullanıcılar
sistemlerinden geçen bilgileri izleyebilmek için ağ sunucularına ve hücresel sunuculara ihtiyaç duyarlar. Dağıtılmış akıllı kayıt defterleri teknolojilerinin geliştirilmesiyle bu durum yakında değişebilir ve
artık kullanıcılar kendi verilerinin sahipliğini kendi ellerine alabilirler.
Web 3.0, İnternet’in bir sonraki adımıdır. Şu anda üzerinde ciddi çalışmalar yapılmaya devam etmekte,
bu nedenle henüz Web 3.0’ın tam olarak ne olduğu veya ne olacağına dair net bir tanımlama yapılamamaktadır. Ancak genel olarak Web 3.0, Bitcoin ve Ethereum gibi merkeziyetçi olmayan çeşitli ağlar
tarafından mümkün kılınan bir dijital teknoloji anlamına gelir. Bu ağların temel yeniliği, tek bir şirket
veya kuruluşun kontrolünde olamayan, herkesin güvenebileceği platform ve ortamların oluşturulmasıdır. Bunun nedeni bu ağların her kullanıcısı ve operatörünü, konsensüs protokolleri (Nakamoto
Consensus) olarak bilinen aynı sabit kodlanmış kurallar çerçevesinde takip etmesi gerektiğidir. İkinci
yenilikse, bu ağların hesaplar arasında değer ürün veya paranın aktarılmasına izin vermesidir.
Web 3.0’ ı öncekilerden üstün kılan özellikleri ise
şunlardır:
• Merkezi bir kontrol noktası olmaması: Aracılar
denklemden çıktığı için kullanıcı verisi aracılar
tarafından kontrol edilemez. Bu da devletlerin ya
da şirketlerin uygulayabilme ihtimali olan sansür
riskini ve Hizmet Reddi (DoS) saldırılarının
etkisini azaltır.
• Artan bilgi bağlantısallığı: Daha fazla ürün
İnternet’e bağlandıkça, daha büyük veri havuzları
analiz edilmek üzere daha fazla veriyi algoritmalara sunmaya başlar. Böylece algoritmalar bireysel
kullanıcıların özel ihtiyaçlarına hitap ederek daha
doğru bilgileri ortaya çıkarabilir.
• Daha verimli görüntüleme: Önceden arama
motorlarını kullanırken en iyi sonuçları bulmak
oldukça zordu. Fakat yıllar içinde bu motorların
arama bağlamına ve meta verilerine dayanarak
bilimsel olarak daha ilgili sonuçlar getirme becerisi arttı. Böylece herhangi birinin oldukça kolay
bir şekilde aradığı bilgiye ulaşmasının mümkün
olduğu rahat bir web görüntüleme deneyimi
yaratıldı. Bu aynı zamanda sosyal işaretleme
sistemlerini de beraberinde getirdi. Fakat bunlar manipüle edilebilir durumdadır. Daha zeki
algoritmalarla manipüle edilmiş sonuçlar yapay
zeka tarafından filtrelenebilir.
• Daha başarılı reklamlar ve pazarlama: Hiç
kimse rastgele reklamlarla karşılaşmayı sevmez.
Ancak reklamlar kişilerin ilgilerine ve ihtiyaçlarına karşılık geliyorsa, rahatsızlık yerine faydalı bile
olabilir. Web 3.0 daha zeki yapay zeka sistemlerini
kullanarak reklamcılığı geliştirmeyi ve tüketici
bilgilerine dayanarak belirli kitleleri hedef almayı
amaçlar.
• Daha iyi müşteri desteği: Konumuz web siteleri ve web uygulamaları olduğunda, daha iyi bir
kullanıcı deneyimi için müşteri ilişkileri anahtar
bir rol oynar. Fakat işletme masrafı çok yüksek
olduğu için başarı gösteren birçok web hizmeti
müşteri hizmeti operasyonlarını benzer derecede
ölçeklendirmeyi başaramaz. Aynı anda birden
fazla müşteriyle konuşabilen daha zeki sohbet
araçlarının kullanımıyla kişiler destek birimleriyle etkileşim kurarken daha iyi bir deneyim
yaşayabilir.
Şu anda kullanılan birçok Web 3.0 uygulaması
(Apps) bulunmaktadır. En popüler ürünlerden biri;
kullanıcıların ödünç verip ödünç alabildiği, gerçek
dünya varlıklarını fiyatlandırabileceği, tahminlerde
bulunabileceği, yatırım yapabileceği ve kripto para olarak varlıklarının ticaretini yapabileceği merkezi
olmayan finans (DeFi) araçlarını içerir.
Oyun oynamak, kumar oynamak ve tahminlerde bulunmak da Web 3.0’ı kullanmanın en popüler yollarından bazılarıdır.
Webin geleceği, kullanılabilirliği ve ölçeklenebilirliği artırmakla alakalıdır. Web 3.0 vizyonunun gerçeğe
dönüşmesi hem daha fazla insanın mevcut merkeziyetsiz uygulamaları (dApp) kullanıp deneyimlemeleri
hem de teknik arka planı olmayan kullanıcılar için kullanımı daha kolay ve teşvik edici merkeziyetsiz uygulamalar geliştirilmesi anlamına gelir. Sonuç olarak İnternet’in evrimi oldukça uzun bir yol katetmiş ve şüphesiz gelecekte de birçok değişiklikle karşı karşıya kalacaktır. Kullanılabilir verinin, web sitelerinin ve uygulamaların büyük oranda artışı
webi dünyanın her yerinden artan sayıda kullanıcı için önemli ölçüde daha iyi bir deneyim sunacak
hale getirme potansiyeli barındırmaktadır. Henüz Web 3.0 için net bir tanım yapılamamış olsa da, diğer
teknolojik alanlardaki inovasyonlar sayesinde değişim hali hazırda başlamıştır.
